Jedna z filmowych legend i największych gwiazd amerykańskiego kina. Senior słynnego aktorskiego rodu - ojciec Jane i Petera Fondy, dziadek Bridget Fondy. Przyjaciel i jeden ze stałych odtwórców ról u Johna Forda.

Urodził się 16 maja 1905 roku w Grand Island w stanie Nebraska. Pierwsze kroki na scenie stawiał w lokalnym teatrze Omaha Community Playhouse, prowadzonym przez Dorothę Brando (matkę słynnego Marlona). W 1929 roku po raz pierwszy trafił na Broadway, a w 1935 roku zadebiutował w filmie Victora Fleminga „Farmer bierze żonę”, będącą powtórzeniem jednej z kreacji teatralnych.

Szybko został gwiazdą – westernów, komedii romantycznych, romansów, dramatów. Był ucieleśnieniem wyidealizowanej, ale wcale nie nierzeczywistej wizji „zwykłego Amerykanina”, który, mimo swojej przeciętności odznaczał się nieskazitelnym charakterem, uczciwością i inteligencją. I za to właśnie pokochała go amerykańska publiczność.

Zanim nastąpiła pierwsza, trzyletnia przerwa od występów na ekranie, wymuszona przez II wojnę światową, Fonda zdołał zagrać w trzydziestu produkcjach, pojawiając u boku takich gwiazd, jak Bette Davis (dramat „Piętno przeszłości” 19357, romans „Jezebel” Williama Wylera 1938) i Barbara Stanwyck (komedie romantyczne „You Belong to Me” i „The Lady Eve” 1941). Był bohaterem filmów Fritza Langa (western „Powrót Franka Jamesa” 1940) i Henry’ego Kinga (romans „Chad Hanna” 1940), jednak zdecydowanie najistotniejszym wydarzeniem tamtych lat było pierwsze spotkanie z Johnem Fordem i tytułowa rola w jego „Młodości Lincolna” 1939). Film zapoczątkował wieloletnią współpracę z reżyserem, która już dwa lata później zaowocowała pierwszą nominacją do Oskara za główną rolę w „Gronach gniewu” wg Johna Steinbecka (1941).

Ponadto Fonda był gwiazdą westernów Forda: „Bębny nad Mohawkiem” (1939), „Miasto bezprawia”, gdzie wcielił się w postać legendarnego Wyatta Earpa (1946) i „Masakra Fortu Apache” z Johnem Waynem (1948) oraz dramatu „Uciekinier” (1947).

Po siedmiu latach przerwy od występów na ekranie powrócił dzięki tytułowej roli w komedii wojennej „Mister Roberts”, ponownie w reżyserii Forda, Joshy Logana i Mervyna LeRoya (1955). Rola była powtórzeniem broadwayowskiej kreacji aktora sprzed kilku lat. W 1962 roku raz jeszcze spotkał się z Fordem podczas realizacji słynnego, epickiego dzieła „Jak zdobywano Dziki Zachód” z Jamesem Stewartem, Johnem Waynem i Richardem Widmarkiem.

* W międzyczasie wystąpił u boku Audrey Hepburn w ekranizacji „Wojny i pokoju” Kinga Vidora (1956), zagrał u Alfreda Hitchcocka w „Pomyłce” (1956), u Anthony’ego Manna w westernie „Gwiazda szeryfa” i u Sidneya Lumeta w słynnym dramacie sądowym „Dwunastu gniewnych ludzi” (1957). Kreacja jednego z przysięgłych przyniosła mu nagrody BAFTA i Jussi oraz nominację do Złotego Globu, zaś jako producent filmu (debiut w tej roli) otrzymał nominację do Oskara.*

Z Lumetem spotkał się ponownie rok później na planie dramatu „Zostać gwiazdą” z Christopherem Plummerem (1958) oraz w 1964 roku na planie thrillera „Czerwona linia” z Walterem Matthauem.

Przełom lat 50-tych i 60-tych to produkcja i główna rola w serialu – westernie „The Deputy” (1959-61). Do jednego z ulubionych gatunków wracał później jeszcze niejeden raz (słynny spaghetti-western „Pewnego razu na Dzikim Zachodzie” Sergia Leone 1968, „Szeryf z Firecreek” 1968 i komediowy „Klub towarzyski Cheyenne” 1970 z Jamesem Stewartem, „Był sobie łajdak” z Kirkiem Douglasem 1970). Chętnie dołączał także do obsady wielkich produkcji wojenno-historycznych („Najdłuższy dzień” 1962, „Bitwa o Midway” 1976), a u schyłku kariery zagrał nawet w filmie z gatunku horror sci-fi „Macki” (1977).

Pod koniec życia dał występy u boku swoich, sławnych już wówczas, latorośli: Petera (western „Wanda Nevada” w jego reżyserii 1979) i Jane (dramat „Nad Złotym Stawem” Marka Rydella 1981). Film Rydella był ostatnim w karierze Fondy, a stworzona w nim kreacja – pięknym ukoronowaniem niezwykłej kariery, uhonorowanym szeregiem nagród, z Oskarem i Złotym Globem na czele.

* Jeszcze za życia zdążył odebrać kilka prestiżowych laurów za całokształt twórczości: Honorowego Oskara (1981), Honorowy Złoty Glob – Cecil B. DeMille Award (1980), Specjalną Nagrodę Amerykańskiego Instytutu Filmowego za Dokonania Życia (1978), Specjalnego Davida (1973) i Specjalną Teatralną Nagrodę Tony (1979).*

Komentarze

Trwa ładowanie