Wojciech Marczewski

Reżyser, scenarzysta, uznany wykładowca uczelni filmowych w Polsce i zagranicą. Twórca legendarnego dzieła „Ucieczka z kina ‘Wolność’” i nagrodzonych na MFF w Berlinie „Dreszczy”.

Urodził się 28 lutego 1944 roku w Łodzi. Od 1962 roku studiował reżyserię w tamtejszej PWSFTViT, jednak po dwóch latach przerwał naukę w „filmówce”, by móc studiować historię i filozofię na uniwersytecie. W 1967 roku wrócił jednak na Wydział Reżyserii, który ostatecznie ukończył w 1969 roku, choć dyplom uczelni otrzymał oficjalnie dopiero 30 lat później (1998). Większość sukcesów odniósł więc jako niedyplomowany reżyser.

Zaczynał od krótkich filmów telewizyjnych, realizowanych w „Se-Ma-Forze” i w „Czołówce” („Podróżni jak inni” 1969, serial „Odejścia, powroty”1972, „Wielkanoc” 1974, „Bielszy niż śnieg” 1975). Większość z nich była związana tematycznie z okresem wojennym.

* Jego debiutem kinowym były „Zmory” – film będący adaptacją powieści Emila Zegadłowicza, okrzyknięty jednym z najbardziej spektakularnych debiutów w polskim kinie (1979, Nagroda Główna Jury FPFF w Gdyni, nagroda im. Andrzeja Munka, przyznawana przez PWSFTViT, nagroda OCIC na MFF w San Sebastián, Złota Kamera za debiut). Do poruszonej i sugestywnie przedstawionej tu tematyki świata dziecięcego, wraz z jego niepokojami, „upiornymi” emocjami, przeczuciami i fascynacjami powrócił trzy lata później w „Dreszczach” – równie niepokojącym obrazie dorastania młodego człowieka w epoce stalinizmu (1982, Srebrny Niedźwiedź, nagroda FIPRESCI, nagroda OCIC i nagroda Międzynarodowego Zrzeszenia Klubów Filmowych na MFF w Berlinie oraz Nagroda Główna Jury FPFF w Gdyni).*

Oba filmy zawierały w sobie pierwiastki autobiograficzne i eksplorowały świat dziecięcych emocji, wyobraźni i psychiki, rozwijających się w konkretnym okresie naszych dziejów, co nadawało filmom silnego piętna politycznego. W obu w głównej roli wystąpił nastoletni wówczas Tomasz Hudziec.

* Za trzecie, tym razem całkowicie apolityczne ogniwo swoistej trylogii o dojrzewaniu uważany jest, zrealizowany wiele lat później w koprodukcji z Danią, Szwajcarią i Niemcami „Weiser” z Markiem Kondratem i Krystyną Jandą (2000, nagroda Stowarzyszenia Filmowców Polskich na FPFF w Gdyni, Brązowe Grono podczas LLF w Łagowie, dwie nominacje do Orła).*

* Marczewski zrealizował w sumie cztery pełnometrażowe filmy kinowe. Prócz wyżej wymienionych była to osławiona, legendarna już dziś „Ucieczka z kina ‘Wolność” z Januszem Gajosem w roli cenzora (1990). Film ten, rozprawiający się z absurdami życia w PRL-u został obsypany najważniejszymi laurami filmowymi w kraju, otrzymując Złote Lwy, oraz nagrody: dziennikarzy, Prezesa Komitetu d/s Radia i Telewizji i Szefa Kinematografii na FPFF w Gdyni, a także Złotą Kaczkę i Złotą Taśmę. Co ciekawe, zebrał też laury na Festiwalach Filmów Fantastycznych, wygrywając z zagranicznymi, wysokobudżetowymi produkcjami z tego gatunku (Grand Prix na MFFF w Avioraz, nagroda dla najlepszego filmu na MFFF w Burgos).*

Ponadto, Marczewski zrealizował telewizyjne filmy – adaptację „Klucznika” Wiesława Myśliwskiego z Wirgiliuszem Gryniem, Tadeuszem Łomnickim i Stanisławą Celińską (1979, Grand Prix Festiwalu Polskiej Twórczości Telewizyjnej w Olsztynie) oraz kameralne widowisko „Czas zdrady” z Januszem Gajosem w roli Machiavellego (1997, Nagroda Specjalna Jury FPFF w Gdyni).

W większości jego filmów wzięła udział żona reżysera, Teresa Marczewska.

Oprócz pracy na planie, Marczewski ma ogromne zasługi w zakresie działalności pedagogicznej w kraju i zagranicą. Od 1984 roku jest wykładowcą w Narodowej Szkole Filmowej i Telewizyjnej w Kopenhadze, a od 1998 roku – w łódzkiej PWSFTViT. W latach 1992-1994 był dziekanem Wydziału Reżyserii Narodowej Szkoły Filmowej i Telewizyjnej w Wielkiej Brytanii. Prowadził warsztaty filmowe w Niemczech, Szwajcarii, Danii, Holandii i w Polsce (w Łodzi i w Katowicach). Jest współzałożycielem i wykładowcą w Mistrzowskiej Szkoły Reżyserii Filmowej Andrzeja Wajdy. Od 2002 roku posiada tytuł profesora sztuki filmowej.

Był opiekunem artystycznym wielu filmowych projektów, wśród których znalazły się m.in. „300 mil do nieba” Macieja Dejczera” i „Pogrzeb kartofla” Jana Jakuba Kolskiego. Jest laureatem nagród: Ministra Kultury i Sztuki II stopnia w dziedzinie filmu za osiągnięcia artystyczne w filmach „Zmory” i „Dreszcze” (1981), Dorocznej Nagrody Ministra Kultury w dziedzinie filmu (2002), Specjalnego Złotego Dinozaura na MFF „Etiuda & Anima” w Krakowie (2006) i Wielkiego FeFe na Festiwalu Felliniada w Warszawie (2008).