''The Sea of Trees'' - Katastrofa Gusa Van Santa [RECENZJA]

Nie ulega wątpliwości – film był prezentowany w konkursie głównym festiwalu Cannes tylko z powodu nazwiska reżysera. W filmografii Van Santa to obok „Psychola” drugi najgorszy obraz. Amerykanin mierzy się w nim z tematami śmierci i samotności, które od zarania próbuje oswoić kino. Nie wnosi w nie jednak nic nowego, tylko powtarza za innymi frazesy. Jego film nie broni się nawet jako opowieść o pamięci, o tym, w jaki sposób ci, którzy odeszli, trwają w naszych wspomnieniach.

Van Sant porusza kwestie, z którymi w arcydzielny sposób zmierzył się w takich swoich dokonaniach, jak "Gerry" czy "Paranoid Park". Tamte filmy, kameralne, wpisane w formułę kina drogi, pokazywały samotność jako niemożliwą do zaakceptowania chorobę. Bohater "Gerry’ego" tak bardzo nie chciał się z nią pogodzić, że wolał oderwać się od rzeczywistości razem z wytworem własnej wyobraźni. Z kolei śmierć rozsypywała w bohaterze "Paranoid Park" jego świat w pył. Ponowne poskładanie go stanowiło proces bolesny i długotrwały, w którym nie pomógł mu nikt z bliskich. Dopóki nie pogodził się z rzeczywistością, nie mógł rozpocząć budowy na gruzach.

To wszystko spotyka się w "Morzu drzew", ale podane jest w sposób typowy dla popularnych podręczników z gatunku "Jak zmienić swoje życie w 10 dni". Banał sypie się za banałem, refleksje ustępują miejsca truizmom i kliszom, a przemiana bohatera dokonuje się tu tak, jakby Van Sant kręcił wyciskacz łez dla Hallmarka, a nie autorski film. Uwieńczeniem tej katastrofy są symbole tak tanie, jak łanie na obrazach romantyków.

W tym płytkim filmie brodzi Matthew McConoughey, który – choć swoją klasę udowodnił już wielokrotnie – nie potrafi odnaleźć się w roli Blake’a. Jego bohater po śmierci żony wyrusza do Aokigahary, tytułowego Lasu Samobójców, znajdującego się u podnóża góry Fudżi w Japonii, gdzie – jak setki przed nim – zamierza dokonać żywota. Teksański aktor gra swoją postać z typową dla siebie manierą Południowca, która nijak tu nie pasuje. Jako wykładowca akademicki wypada niewiarygodnie. Jego determinacja, żeby najpierw umrzeć, a potem żyć, nie idzie w parze z jego charakterem. Aktor i reżyser wyraźnie nie spotkali się w swojej wizji tej postaci.

O wiele lepiej Van Sant porozumiał się ze swoim operatorem, który ma tu kilka popisowych scen. Zwłaszcza ta, w której las nagle zostaje zalany w wyniku ulewy (wchłanianie wody w Aokigahara jest utrudnione ze względu na podłoże z zastygłej lawy) i porywa ze sobą bohatera McConougheya i poznanego przez niego poranionego Japończyka. Ich upadek ze skał pokazuje, czym ten film mógł być. Jest tu autentyczny dramat człowieka, jego bezsilność w walce z żywiołem, odruchowe staranie o zachowanie życia, nawet kiedy chwilę wcześniej chciało się je odebrać. W tę jedną scenę, wspaniale sfilmowaną, utrzymaną w estetyce dokumentu dzięki wyczyszczonym zdjęciom, udało się Van Santowi (raczej przez przypadek) wlać morze drzew, refleksji i emocji.

Banialuki, które wypełniają pozostałą część filmu, to policzek dla fanów tego twórcy. "Morze drzew" irytuje nie dlatego, że to zły film, tylko dlatego, że Van Sant obnaża się w nim z ignorancji wobec Japonii. W swoim obrazie nie stara się nawet zrozumieć istoty Lasu Samobójców. Wykorzystuje go jedynie na zasadzie egzotycznej ciekawostki. Zły film każdemu może się przydarzyć, ignorancji nie da się jednak łatwo wybaczyć.