Gus Van Sant

Ceniony, amerykański reżyser, scenarzysta i producent, zdobywca Złotej Palmy na MFF w Cannes za, nawiązujący do tragicznych wydarzeń w szkole w Columbine, dramat „Słoń”.

Urodził się 24 lipca 1952 roku w Louisville w stanie Kentucky. W dzieciństwie często zmieniał miejsce zamieszkania, co związane było z profesją ojca - wędrownego handlarza. Już jako nastolatek kręcił pierwsze, amatorskie filmy, upust artystycznym zapędom dając również w fotografii i malarstwie.

Studiował w Szkole Sztuk Pięknych w Rhode Island. Karierę filmowca zaczynał od asystowania innym reżyserom na planie (m.in. u Rogera Cormana) oraz od kręcenia filmów reklamowych. Po dwóch latach pracy w nowojorskiej agencji, na stałe przeprowadził się do Portland w stanie Oregon, gdzie, prócz realizacji teledysków muzycznych i reklam, rozpoczął pracę nad pierwszym filmem pełnometrażowym.

Zadebiutował obrazem „Mala noche”, który przyniósł mu uznanie gejowskich środowisk (1985). Sam również nigdy nie ukrywał swojej orientacji. Pierwsze, większe sukcesy odniósł dzięki obrazowi „Drugstore Cowboy”, na planie którego po raz pierwszy spotkał się z Mattem Dillonem (1989, Independent Spirit Award za scenariusz, C.I.C.A.E. Award na MFF w Berlinie, liczne nagrody krytyków) oraz dzięki produkcji „Moje własne Idaho” z Keanu Reevesem oraz tragicznie zmarłym dwa lata po premierze filmu Riverem Phoenixem (1991, Independent Spirit Award za scenariusz, International Critics’ Award na MFF w Toronto, nominacja do Złotego Lwa w Wenecji). Oba prezentowały charakterystyczny typ bohatera - outsidera, który często kojarzy się z kinem Van Santa. Po nakręceniu mało znanego filmu drogi „I kowbojki mogą marzyć” z Umą Thurman (1993) i sarkastycznej, czarnej komedii „Za wszelką cenę” z Nicole Kidman, Joaquinem Phoenixem i Mattem Dillonem (1995) zrealizował film, który odniósł największy kasowy sukces do tej pory -
„Buntownik z wyboru” (1997). Powstały wg scenariusza Bena Aflecka i Matta Damona, z Robinem Williamsem i autorami scenariusza w rolach głównych film, bliski był kinu mainstreamowemu, ale daleki chyba od poszukiwań twórczych Van Santa. Prócz sporych pieniędzy przyniósł mu również jedyną nominację do Oskara za reżyserię.

Po realizacji nieudanego, idealnie kopiującego każdą scenę, remake’u „Psychozy Hitchocka („Psychol” 1998, Złota Malina dla Najgorszego Reżysera), szybko zrehabilitował się, kręcąc dobrze przyjęty film „Szukając siebie” z Seanem Connery w roli głównej (2000, Prize of the Guild of German Art House Cinemas), zaś w 2002 roku dopieścił najbardziej wymagających fanów swojej twórczości, reżyserując kontemplacyjny, niemal zupełnie pozbawiony akcji film „Gerry” z ponownym udziałem Damona i młodszego z Afflecków.

Największym sukcesem artystycznym i komercyjnym zarazem był „Słoń” – nagrodzony Złotą Palmą i Nagrodą za Reżyserię w Cannes dramat, nawiązujący bezpośrednio do głośnej „masakry w Columbine” (gdzie w kwietniu 1999 roku, dwóch uczniów zamordowało dwunastu rówieśników i jednego nauczyciela, po czym popełniło samobójstwo).

Później nakręcił jeszcze inspirowany biografią, a w szczególności – ostatnimi dniami życia Kurta Cobaina, dramat „Las Days” (2005) oraz eksperymentalny, świetnie przyjęty przez krytykę i publiczność „Paranoid Park” (2007, 60th Anniversary Prize na MFF w Cannes) Wziął również udział w kilku znanych, nowelowych projektach filmowych: „Zakochany Paryż”, „Każdy ma swoje kino” i „8”.

Ostatnim filmem w jego reżyserii jest biograficzny dramat „Obywatel Milk” z Seanem Pennem w roli głównej (2008).

Był scenarzystą, montażystą oraz producentem kilku swoich filmów. Poza tym zasłynął jako producent wykonawczy paru dzieł innych twórców, z których najbardziej znane, to „Dzieciaki” Larry’ego Clarka i „Tarnation” Jonathana Caouette.

* W ciągu wszystkich lat kariery realizował filmy krótkometrażowe, nierzadko nagradzane na prestiżowych, zagranicznych festiwalach (nagroda Teddy na MFF w Berlinie za „Five Ways to Kill Yourself” i „My New Friend” 1987; FICC Prize - Honorable Mention na MFF w Oberhausen oraz Golden Space Needle Award na MFF w Seattle za „Ballad of the Skeletons” 1998).*

Van Sant, sam będąc muzykiem (grupa Destroy All Blondes) wyreżyserował wiele teledysków dla takich twórców, jak David Bowie, Elton John, Tracy Chapman, Red Hot Chili Peppers, czy Hanson. Był twórcą videoklipu do słynnego przeboju „Under the Bridge” RHChP.

Prócz filmu i muzyki, Van Sant od lat uprawia również malarstwo, fotografię oraz twórczość literacką. W 1995 roku wydał pierwszy album fotograficzny, a w 1997 roku powieść „Pink”, będącą satyrą na świat produkcji filmowej. Jest laureatem dwóch nagród za całokształt: na L.A. Outfest (1999) oraz na MFF Provincetown (2002, Filmmaker on the Edge Award).