Jerzy Skolimowski

Reżyser, scenarzysta, aktor, malarz, poeta. Jeden z najbardziej znanych i najczęściej nagradzanych polskich twórców za granicą.

Urodził się 5 maja 1938 roku w Łodzi. Ukończył etnografię na Uniwersytecie Warszawskim (1959) i reżyserię w łódzkiej PWSFTviT, robiąc dyplom w 1963 roku. Trenował boks, pisał wiersze (debiut to utwór „Moje rundy”, opublikowany w 1957 roku na łamach „Nowej Kultury”), interesował się jazzem. Swoją przygodę z filmem zaczynał jako autor filmów krótkometrażowych i scenarzysta – w 1960 roku napisał (wspólnie z Jerzym Andrzejewskim) scenariusz do filmu Andrzeja Wajdy „Niewinni czarodzieje”, gdzie pojawił się także w epizodycznej roli boksera; później - wraz z Romanem Polańskim – zasłynął jako współscenarzysta słynnego „Noża w wodzie” w jego reżyserii (1961).

* W 1964 roku zadebiutował jako reżyser filmu „Rysopis” z Elżbietą Czyżewską (Syrenka Warszawska, nagroda za reżyserię na FF w Arnhem). W kolejnych latach wyreżyserował: „Walkower” z ponownym udziałem Czyżewskiej (1965, Nagroda im. Andrzeja Munka*, przyznawana przez PWSFTviT, nagroda za reżyserię na FF w Arnhem), „Barierę” z Joanną Szczerbic, Janem Nowickim i Tadeuszem Łomnickim (1966, Grand Prix FF Autorskich w Bergamo, Nagroda Specjalna Jury MFF w Valladolid) i „Ręce do góry” z Łomnickim, Szczerbic i Kobielą (1967). Ostatni obraz został zatrzymany przez cenzurę na wiele lat i dopuszczony do dystrybucji dopiero w 1980 roku, dopiero rok później otrzymując nagrodę dziennikarzy na FPFF w Gdyni i wyróżnienie na MFF w Barcelonie.

Kłopoty związane z tym filmem stały się dla Skolimowskiego jedną z przyczyn emigracji. Począwszy od 1970 roku artysta przebywał i z powodzeniem tworzył za granicą - m.in. we Włoszech, Francji, Wielkiej Brytanii i Stanach Zjednoczonych.

* Na zachodnim rynku filmowym zaistniał dzięki obrazowi produkcji belgijskiej „Start" (1967), za który otrzymał statuetkę Złotego Niedźwiedzia na MFF w Berlinie. W późniejszych latach do kolekcji dołączyły nagrody zebrane podczas innych, równie znaczących europejskich festiwali. Dwa filmy Skolimowskiego zostały uhonorowane na MFF w Cannes. „Wrzask" otrzymał Nagrodę Jury w 1978 r., a „Fucha" - nagrodę za scenariusz w 1982 roku. Zrealizowany w 1985 roku „Latarniowiec” został z kolei doceniony na MFF w Wenecji, zgarniając Specjalną Nagrodę Jury.*

Innymi, nieco mniej znanymi obrazami, które zrealizował na obczyźnie były: kostiumowe produkcje: „Przygody Gerarda” z Claudią Cardinale (1970) i „Wiosenne wody” z Nastassją Kinski (1989), dramaty: „Na samym dnie” (1971) i „Najlepszą zemstą jest sukces” z Joanną Szczerbic i Michaelem Yorkiem (1984), czy czarna komedia „Król, dama i walet” z Giną Lollobrigidą (1972). Większość z nich miała swoje pokazy podczas oficjalnej selekcji MFF w Cannes, automatycznie otrzymując nominacje do Złotej Palmy.

Skolimowski wystąpił jako aktor w większości własnych filmów (m.in. w „Rysopisie”, „Walkowerze”, „Rękach do góry”, „Wrzasku”, „Na samym dnie”, czy „Wiosennych wodach”).Zagrał także w filmach innych reżyserów, m.in. w „Sposobie bycia” Jana Rybkowskiego (1965), „Poślizgu” Jana Łomnickiego (1972), „Fałszerstwie” Volkera Schlöndorffa (1981), „Marsjanie atakują!” Tima Burtona (1996), „Zanim zapadnie noc” Juliana Schnabla (2000), czy ostatnio, w „Eastern Promises” Davida Cronenberga.

Jest bohaterem filmów dokumentalnych: „Rysopisu Skolimowskiego” (1992, reż. Jerzy Kołat) oraz filmu „Introwizje. Jerzy Skolimowski” (2005, reż. Leszek Orlewicz).

W 1991 roku Skolimowski wyreżyserował polsko- brytyjsko-francuski film „30 Door Key”, na podstawie „Ferdydurke” Witolda Gombrowicza (nominacja do Złotego Lwa w Wenecji). Scenariusz do tego filmu powstał przy współudziale synów twórcy.

Potem poświęcił się przede wszystkim malarstwu. Wystawiał swoje obrazy m.in. w Stanach Zjednoczonych, Grecji, Francji, Włoszech, Polsce.* W 2004 roku artysta prezentował swoje prace na wystawie „Czarnowidzenie” w Wilanowie.*Zwrócił się wówczas z prośbą do dziennikarzy: „Zdarza mi się czytać, że jestem filmowcem, który maluje. Nie piszcie o mnie w ten sposób”.

* Po niemal 20 latach przerwy, powrócił triumfalnie jako reżyser, zrealizowanego w koprodukcji polsko- francuskiej, filmu „Cztery noce z Anną” z Kingą Preis i Arturem Steranko w rolach głównych (2008, Wyróżnienie Honorowe i nagroda Stowarzyszenia Zagranicznych Organizatorów Polskich Festiwali na FPFF w Gdyni). W 2003 roku otrzymał Honorową Nagrodę „Orzeł” za „niezależną postawę polskiego twórcy kina o światowym wymiarze, realizowaną w Polsce i na emigracji oraz za stałe związki z Polską”.*

Ma w swoim dorobku kilka tomików poezji i sztuk teatralnych. Jest scenarzystą większości swoich filmów.