Stanley Kubrick

Wybitny twórca kina amerykańskiego, jeden z największych w dziejach kina. Reżyser, scenarzysta, producent. Autor „2001: Odysei kosmicznej” i „Lśnienia”. Tworzył dzieła głęboko przemyślane, pełnowymiarowe i wybitne, zawsze odnoszące się do autorskiej wizji reżysera na temat kondycji współczesnego człowieka. Z reguły bazował w nich na tekstach literackich i działał w ramach gatunków filmowych, jednocześnie je przekraczając. Ze względu na wymowę jego filmów - przez wielu uważany za jednego z najbardziej pesymistycznych twórców filmowych.

Urodził się 26 lipca 1928 roku w Nowym Jorku.

Jego pierwszą młodzieńczą pasją, którą zresztą przez pewien czas, jako nastolatek zajmował się zawodowo („Look Magazine”) była fotografia, który to fakt nie pozostał bez wpływu na późniejszą twórczość filmową – perfekcyjne dopracowanie wizualnej strony dzieł i wysmakowane kompozycje kadru to jedna ze stałych cech twórczości Kubricka. Szybko jednak zainteresował się też filmem.

Po realizacji kilku dokumentów (m.in. bokserskiego „Dnia walki” 1951), debiutował jako reżyser fabularnego obrazu „Strach i nadzieja” (1953). Dwa lata później wyreżyserował „Morderczy cios” (1955, nagroda za reżyserię na MFF w Locarno), w tym samym roku zakładając też firmę produkcyjną z Jamesem B. Harrisem.

Zyskał uznanie i większy rozgłos dzięki czarnemu kryminałowi „Zabójstwo” (1956) i wojennego obrazowi „Ścieżki chwały” (1957, nagroda Jussi, Srebrna Taśma za reżyserię) z Kirkiem Douglasem.

* Żaden z filmów nie odniósł jednak komercyjnego sukcesu, w przeciwieństwie do podpisanej przez niego superprodukcji „Spartakus” (1960) z udziałem Kirka Douglasa, Charlesa Laughtona i Laurence’a Oliviera. Film otrzymał 4 Oscary, a Kubrick – nominację do Złotego Globu za reżyserię oraz do BAFTA dla Najlepszego Filmu.*

Nie odnajdując się zupełnie w hollywoodzkim środowisku, niemal wszystkie kolejne filmy (z wyjątkiem „Full Metal Jacket”) zrealizował w Wielkiej Brytanii.

W 1962 powstała adaptacja „Lolity” wg powieści Vladimira Navokova (nominacja do Złotego Lwa w Wenecji oraz do Złotego Globu za reżyserię), a w 1964 – inteligentna komedia satyryczna „Doktor Strangelove, lub jak przestałem się martwić i pokochałem bombę” z udziałem Petera Sellersa i George’a C. Scotta.

Film, obok artystycznego (4 nominacje do Oscara, BAFTA dla Najlepszego Filmu i Najlepszego Filmu Brytyjskiego, nominacja do BAFTA za scenariusz, Srebrna Taśma i NYFCC Award za reżyserię), odniósł także komercyjny sukces, co umożliwiło Kubrickowi zrealizować odważne dzieło z gatunku sci-fi „2001: Odyseja kosmiczna” (1968), które przeszło do historii nie tylko ze względu na nowatorskie użycie zdobyczy filmowej techniki (Oscar za Efekty Specjalne) i słynną scenę „tańca” statków kosmicznych w rytm walca Straussa (jeden z wielu przykładów niezwykłego wykorzystania w filmie muzyki klasycznej), ale z uwagi na niezwykłe ujęcie w jedno całych dziejów ludzkości. Kubrick nominowany był do Nagrody Akademii za scenariusz i reżyserię, a do BAFTA – za Najlepszy Film. Otrzymał też włoską nagrodę Davida dla Najlepszej Produkcji Zagranicznej. Kolejne nominacje do Oscara (za scenariusz, reżyserię i Najlepszy Film), do BAFTA (za reżyserię i scenariusz) i do Złotego Globu (za reżyserię) przyniosła mu kontrowersyjna adaptacja
powieści Burgessa „Mechaniczna pomarańcza” (1971, Srebrna Taśma za reżyserię) – dzieło będące mocnym, odważnym portretem patologicznej przemocy charakteryzującej nowoczesne społeczeństwo.

Od tej pory, na kolejne dzieła reżysera trzeba było czekać co najmniej kilka lat.

Dopiero w 1975 roku zrealizował wybitną adaptację powieści Williama Makepeace'a Thackeray'ego „Barry Lyndon”, z Ryanem O’Nealem w roli tytułowej (4 Oscary, BAFTA za reżyserię, dwie nominacje do Złotego Globu, David, nominacja do Césara).

* Rok 1980 to realizacja horroru „Lśnienie” z pamiętną kreacją Jacka Nicholsona. Na kolejny obraz - po raz drugi odnoszący się do tematyki wojny (tym razem w Wietnamie) „Full Metal Jacket” (1987, David i nagroda im. Luchino Viscontiego) reżyser kazał czekać jeszcze dłużej.*

Nic to jednak w porównaniu z okresem oczekiwania na ostatnie – jak się okazało – dzieło twórcy – „Oczy szeroko zamknięte” (1999) z udziałem Toma Cruise’a i Nicole Kidman (para wówczas była małżeństwem).

Film otrzymał Filmcritica „Bastone Bianco” Award w Wenecji, nagrodę krytyków francuskich oraz nominację do Césara.

* W 1997 roku Kubrick został nagrodzony Honorowym Złotym Lwem za Całokształt Twórczości oraz Specjalną Nagrodą od Directors Guild of America za Dokonania Życia. W 1999 roku otrzymał BAFTA - Britannia Award, a w 2000 – Specjalną BAFTA Academy Fellowship.*

Nie był twórcą w pełni docenionym, szczególnie w swojej ojczyźnie.

Nigdy nie dostał Oscara, ani Złotego Globu za reżyserię, scenariusz, czy Najlepszy Film. Za reżyserię dzieła „Lśnienie” nominowany był do...Złotej Maliny.

Zmarł 7 marca 1999 roku na atak serca, nie doprowadziwszy do końca swojego ostatniego projektu – „A. I. Sztuczna inteligencja”, który później zrealizował Steven Spielberg.

Wśród wielu innych, nigdy niespełnionych planów, jednym z największych marzeń Kubricka była realizacja filmu o Napoleonie Bonaparte.