Andrzej Seweryn

Jeden z najwybitniejszych polskich aktorów teatralnych i filmowych, również reżyser. Dla wielu – niedościgniony wzór aktorskiego kunsztu. Ojciec aktorki Marii Seweryn.

Urodził się 25 kwietnia 1946 roku w Heilbronn w Niemczech. W 1968 roku ukończył PWST w Warszawie i związał się z Teatrem Ateneum, w którym występował do 1980 roku.

Stworzył tam wiele znakomitych kreacji – Iwana w „Biesach” Dostojewskiego, „Don Carlosa” w sztuce Schillera, Gustawa w „Ślubach panieńskich”, Chłopca w „Czekając na Godota” Becketta.

Od końca lat 60-tych występował też w teatrze TV, gdzie zagrał m.in. „Ryszarda III” (1989) w sztuce Szekspira w reżyserii Feliksa Falka.

Ma opinię aktora utalentowanego, odważnego i niezwykle pracowitego. O wykonywanym przez siebie zawodzie mówi: „Praca jest moją misją. Grając na scenie służymy nie tylko sobie samym, ale czemuś większemu od nas”.

W 1968 roku był współorganizatorem słynnego protestu przeciwko zdjęciu ze sceny Teatru Narodowego „Dziadów” Mickiewicza w reżyserii Kazimierza Dejmka.

W filmie zadebiutował jeszcze w czasie studiów, epizodyczną rolą w „Beacie” Anny Sokołowskiej (1964). Później wystąpił u boku Barbary Brylskiej w „Albumie polskim” (1970) Jana Rybkowskiego. U tego samego reżysera zagrał też dwa lata później w „Chłopach” (1972) oraz – jako Zenon Ziemkiewicz – w zrealizowanej w 1977 roku „Granicy”.

W 1973 roku Seweryn zagrał główną rolę w krótkim metrażu „Przejście podziemne” Krzysztofa Kieślowskiego, a w 1975 wziął udział w adaptacji „Nocy i dni” Orzeszkowej, w reżyserii Jerzego Antczaka.

Przełomową rolą w karierze filmowej Seweryna była kreacja Maksa Bauma w „Ziemi obiecanej” Andrzeja Wajdy (1974), u boku Wojciecha Pszoniaka i Daniela Olbrychskiego.

Z reżyserem spotkał się jeszcze niejednokrotnie: w 1978 roku zagrał u niego w dziele Kina Moralnego Niepokoju - „Bez znieczulenia”, w 1979 roku stworzył nagrodzoną prestiżową nagrodą Srebrnego Niedźwiedzia kreację w „Dyrygencie”, a w 1980 roku zagrał kapitana Wirskiego w nagrodzonym Złotą Palmą w Cannes „Człowieku z żelaza”.

Później pojawił się jeszcze u Wajdy w „Dantonie” (1992), w roli Sędziego w „Panu Tadeuszu” (1999) i Rejenta Milczka w „Zemście” (2002). Obaj artyści współpracowali też ze sobą w teatrze. W latach 1972-74 Seweryn był wykładowcą na wydziale aktorskim warszawskiej PWST. W 1980 roku wyjechał do Paryża, by zagrać w wystawianej tam sztuce Witkacego „Oni” w reżyserii Wajdy.

Los chciał, że aktor został zauważony i doceniony, i w efekcie zagościł we Francji na dobre.

Współpracował m.in. z Peterem Brookiem, zaś w 1993 roku, jako trzeci cudzoziemiec w historii, otrzymał angaż w Comédie Française. Stworzył tam liczne kreacje – m.in. w sztukach Moliera („Don Juan”, „Świętoszek”, „Małżeństwo z przymusu”, „Mieszczanin szlachcicem”), grał też Gajewa w „Wiśniowym sadzie” Czechowa i Klaudiusza w „Hamlecie” Szekspira.

Seweryn wystąpił również w szeregu filmów francuskich, z których na pewno warty odnotowania jest udział w nagrodzonych Oscarem „Indochinach” (1992), czy obok Catherine Deneuve w „Genealogii zbrodni” (1996).

Pojawił się też na planie innych zagranicznych produkcji: u Marca Bellocchia w „La Condanna” (1990), u Stevena Spielberga w „Liście Schindlera” (1993), u Agnieszki Holland w „Całkowitym zaćmieniu” (1995).

Pod koniec lat 90-tych powrócił na ekrany polskich kin nie tylko dzięki wspomnianym występom u Wajdy, ale też jako odtwórca roli księcia Wiśniowieckiego w adaptacji „Ogniem i mieczem” (1999) Jerzego Hoffmana oraz postaci kardynała Stefana Wyszyńskiego w „Prymasie. Trzy lata z tysiąclecia” Teresy Kotlarczyk (2000, Złota Kaczka, nagroda Prezesa Zarządu Telewizji Polskiej „za wybitną kreację aktorską” na FPFF w Gdyni, nominacja do Orła).

W 2006 roku zadebiutował w roli reżysera filmowego obrazu „Kto nigdy nie żył…” z Michałem Żebrowskim w roli głównej. Wcześniej wyreżyserował kilka sztuk w teatrze.

Jest laureatem wielu prestiżowych nagród i odznaczeń. W Polsce otrzymał m.in. Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski i Dyplom Ministra Spraw Zagranicznych za wybitne zasługi dla kultury polskiej w świecie (obie w 1997), Nagrodę Ministerstwa Kultury za kreację w spektaklu Teatru Telewizji „Krawiec” Sławomira Mrożka w reżyserii Michała Kwiecińskiego (1998), Nagrodę od sponsora festiwalu – firmy Atlas - za promocję polskiej kultury za granicą na 12. Międzynarodowym Festiwalu Sztuki Operatorskiej Camerimage w Łodzi (2003) oraz Order Legii Honorowej (2005).

We Francji uhonorowano go Orderem Sztuk Pięknych i Nauk Humanistycznych (1994) oraz prestiżowym odznaczeniem „Orde National du Merite” za zasługi dla kultury francuskiej (1999).

W 1997 roku podczas II Festiwalu Gwiazd w Międzyzdrojach odcisnął dłoń na Promenadzie Gwiazd, a w 1998, na ulicy Piotrkowskiej w Łodzi odsłonięto jego gwiazdę w Alei Gwiazd.

Ostatnimi filmowymi występami Seweryna są udział u Petera Greenawaya w obrazie „Nocna straż” (2007) oraz występ w serialu TV Agnieszki Holland „Ekipa” (2007). W 2010 roku zagrał Adama w filmie "Różyczka". W 2011 roku wystąpił w obrazach "Sęp" oraz "Uwikłanie".

Swego czasu spędził pięć miesięcy w więzieniu za rozrzucanie ulotek w ramach protestu przeciwko inwazji ZSRR na Czechosłowację.