Bernardo Bertolucci

Wybitny autor kina, reżyser, scenarzysta i poeta włoski. Urodził się 16 marca 1940 roku w Parmie. Wrażliwość oraz artystyczne zamiłowania i zdolności wyniósł z domu. Już jako 12-latek opublikował swoje wiersze, za które otrzymał zresztą później prestiżową nagrodę Viareggio. Poszedł tym samym w ślady ojca, który również był poetą.

Filmy realizować zaczął pod skrzydłami Piera Paola Pasoliniego, któremu asystował w 1961 roku przy pracy nad filmem „Włóczykij”.* Rok później zadebiutował jako samodzielny reżyser filmu „Kostucha” (1962)*, zrealizowanego wyraźnie pod wpływem Pasoliniego. W 1964 stworzył na poły autobiograficzny, metaforyczny obraz „Przed rewolucją”, który niestety okazał się klęską filmowca, film bowiem nie znalazł widowni.

W 1969 roku zrealizował jedną z nowelek do filmu „Miłość i gniew” (razem z Pasolinim, Godardem i Belocchio), za co otrzymali wspólną nominację do Złotego Niedźwiedzia. Najlepszy okres jego twórczości rozpoczął się w momencie, gdy zerwał z poetyką przejętą od Pasoliniego, a ujawnił cechy swojego własnego stylu – niekonwencjonalny sposób prowadzenia narracji, bogatą (wręcz barokową) stronę wizualną, eklektyzm gatunkowy, wielość nawiązań kulturowych. Zrealizował wówczas „Konformistę” (1970, nominacja do Oscara za scenariusz, nagrody na festiwalu w Berlinie), adaptację opowiadania Borgesa „Strategia pająka” (1971) oraz głośne, także ze względu na kontrowersje obyczajowe „Ostatnie tango w Paryżu” z Marlonem Brando (1972, nominacja do Oscara za reżyserię).

Filmy te zrobił wspólnie z wybitnym operatorem Vittoriem Storaro, którego wkład okazał się nieoceniony dla całokształtu twórczości Bertolucciego (w 1997 roku zostali nagrodzeni specjalną nagrodą dla duetu reżyser-operator, podczas festiwalu Camerimage w Łodzi). Kolejne filmy okazały się finansowymi (choć nie artystycznymi) niepowodzeniami i wpędziły twórcę w depresję (superprodukcja z gwiazdorską obsadą „Wiek XX” 1976, subtelny dramat „Księżyc” 1979, nominowana do Złotej Palmy „Tragedia śmiesznego człowieka”).

W drugiej połowie lat 80-tych doszło do przełamania się złej passy, za sprawą biograficzno – historycznego filmu „Ostatni cesarz”, gdzie dał o sobie znać jeden z charakterystycznych wątków twórczości reżysera: człowiek – jednostka w obliczu historii, dziejowych przemian. Był to pierwszy angielskojęzyczny film Bertolucciego. Obraz nagrodzony został 9 Oscarami, w tym za najlepszy film, współscenariusz i reżyserię, nagrodą BAFTA dla najlepszego filmu, Europejską Nagrodą Filmową (Nagroda Specjalna Jury), oraz Złotymi Globami za współscenariusz i reżyserię.

W 1990 roku zrealizował drugą część egzotycznej trylogii, egzystencjalny dramat z Johnem Malkovichem w roli głównej - „Pod osłoną nieba”, będący adaptacją prozy Paula Bowlesa (nominacja do Złotego Globu za reżyserię). Ostatnim ogniwem było najmniej udane, komercyjne przedsięwzięcie „Mały Budda” (1993) z Keanu Reevesem (prześmiewczo określany jako „komiks o buddyzmie”).

W 1996 roku zrealizował udany obraz „Ukryte pragnienia” z Liv Tyler i Jeremy Ironsem, całkowicie odmienny od epickiej trylogii, nakręcony w toskańskich plenerach film o dojrzewaniu i inicjacji. Po „Rzymskiej opowieści” (1998) nakręcił głośnych „Marzycieli” (2003), swobodny obyczajowo obraz, opowiadający o studenckiej rewolcie’68 w Paryżu (nominacja do Europejskiej Nagrody Filmowej za reżyserię).

Brał też udział w nowelowym projekcie „10 minut później: Wiolonczela” (2002). W 2007 roku twórca otrzymał Honorowego Złotego Lwa w Wenecji za całokształt twórczości.

Bernardo Bertolucci był dwukrotnie żonaty. Były to: Adriana Asti (rozwód) oraz Clare Peploe (od 1990).