Woody Allen

Amerykański twórca komedii; aktor, reżyser, scenarzysta, dramaturg, twórca tzw. "komedii intelektualnej".

Urodził się 1 grudnia 1935 roku w Nowym Jorku (na Brooklynie). Do kariery filmowca przysposobiły go studia na wydziale filmowym Uniwersytetu Nowojorskiego, których ostatecznie nie ukończył, zaś do kariery komediowej – pisane już od wczesnych lat humorystyczne teksty dla magazynów, telewizji i ludzi estrady.

Debiutem aktorskim Allena był występ w komedii „Co nowego, koteczku?” z 1965 roku, a reżyserskim – parodia kina gangsterskiego „Bierz forsę i w nogi” z 1969 roku. W kolejnych latach z powodzeniem realizuje następne dzieła z gatunku komedii, ujawniając prawdziwy geniusz w tej materii – „Bananowy czubek” (1971), „Wszystko, co chcielibyście wiedzieć o seksie, ale boicie się zapytać” (1972), „Śpioch” (1973), parodia „Wojny i pokoju” zatytułowana „Miłość i śmierć” (nagroda aktorska Srebrny Niedźwiedź w Berlinie). Już na początku zaznaczył się charakterystyczny rys komedii Allena, w których zawsze dużo będzie intertekstualnych odniesień, absurdalnych rozwiązań i – przede wszystkim ogromna dawka (auto)ironii.

Pierwszym sukcesem artystycznym twórcy była komedia „Annie Hall” (1977, Oskar i BAFTA za scenariusz i reżyserię, nominacja do Oskara za główną rolę), w którym wystąpił wraz ze swoją ówczesną muzą (i życiową partnerką) Diane Keaton, przedstawiając środowisko nowojorskich intelektualistów. Akcja filmu miała miejsce w Nowym Jorku, mieście którego wielokrotnie później będzie pojawiało się w dziełach Allena, chociażby w pochodzącym z 1979 roku „Manhhatanie” (BAFTA i nominacja do Oskara za scenariusz, Cezar).

W 1978 roku po raz pierwszy podjął się próby ucieczki od wizerunku komika, realizując inspirowany dziełami Bergmana dramat psychologiczny „Wnętrza” (nominacje do Oskarów i Złotego Globu). Kilkakrotnie później realizował nieco poważniejsze dzieła (m.in. „Wrzesień” 1987, „Inna kobieta” 1988, „Zbrodnie i wykroczenia” 1989), jednak rzeczywiście doceniane były te, które mimo eksploracji głębokich tematów nie były pozbawione nuty komizmu, jak na przykład stylizowany na czarno-białą kronikę filmową, tragikomiczny „Zelig” (1983, Złoty Lew w Wenecji), nawiązujący do atmosfery sztuk Czechowa obraz „Hanna i jej siostry” (1986, Oskar za scenariusz, BAFTA za reżyserię i scenariusz), czy „Mężowie i żony” (1992, BAFTA za scenariusz).

Filmografia twórcy obejmuje kilkadziesiąt obrazów, z których wiele to dzieła światowej sławy, nagradzane na niemal wszędzie. Charakterystycznymi motywami- obsesjami filmów Allena są psychoanaliza, eksploracja tematyki seksualnej, zainteresowanie kobietą jako taką, ciągle poruszana kwestia żydowskiego pochodzenia, a wszystko to ujęte w autoironiczny cudzysłów i potraktowane z dużym dystansem. Typowe jest też przywiązanie twórcy do „swojego” Nowego Jorku – miasto pojawia się w tytułach filmów („Manhattan”, „Tajemnica morderstwa na Manhattanie”, „Nowojorskie opowieści”, „Strzały na Broadwayu”, „Danny Rose z Broadwayu”), ale nie tylko.

Niezwykle znaczący jest fakt, że Allen od początku pojawiał się w swoich filmach jako odtwórca głównych ról, co nadawało im szczególnego tonu, a samego twórcę utożsamiało z kreowanymi postaciami– neurotycznymi, ale zabawnymi nieudacznikami, mieszkańcami wielkiej metropolii..

Jest twórcą niezwykle płodnym (wciąż, mimo podeszłego wieku), co sprawia, że tworzy dzieła nierówne artystycznie, zawsze jednak osiągające sukces frekwencyjny, do kina bowiem chodzi się „na Allena”, nie na konkretny film.

Do najbardziej znanych obrazów należą (prócz wymienionych powyżej) nostalgiczna „Purpurowa róża z Kairu” (1985, BAFTA dla najlepszego filmu i za scenariusz, Złoty Glob za scenariusz, nominacja do Oskara, nagroda FIPRESCI w Cannes, francuski Cezar) z jedną z kolejnym muz (i partnerek życiowych) – Mią Farrow, pastiszowe: „Danny Rose z Broadwayu” (1984, BAFTA za scenariusz), pastisz kryminału „Tajemnica morderstwa na Manhattanie” (1993), musicalu („Wszyscy mówią kocham cię” 1996 z Julią Roberts), filmu gangsterskiego („Drobne cwaniaczki” 2000), autobiograficzne „Złote czasy radia” (1987), czy wreszcie filmy-satyry na ludzi show-biznesu („Przejrzeć Harry’ego” 1997, „Celebrity” 1998, „Koniec z Hollywood” 2002, „Życie i cała reszta” 2003).

Ostatnią muzą Allena jest Scarlett Johansson, z którą współpracował na planie „Wszystko gra” (2005), „Scoop - gorący temat” (2006) oraz "hiszpański projekt" "Vicky Cristina Barcelona". Na pewno nie jest to koniec ich artystycznego „związku”.

Dwadzieścia jeden razy nominowany był do Oskara (za scenariusz, reżyserię, rolę główną), niewiele mniej do Złotego Globu i nagrody BAFTA, niejednokrotnie zdobywając też te trofea. Jest laureatem kilku nagród za całokształt twórczości, m.in.* prestiżowej nagrody honorowej w Wenecji –Złotego Lwa w 1995 roku* oraz niezliczonych nagród przyznawanych przez krytyków.

Projektem Allena z 2009 roku jest amerykańsko-francuska komedia obyczajowa rozpowszechniona w Polsce pod tytułem "Co nas kręci, co nas podnieca". W 2010 roku wyreżyserował film "Poznasz przystojnego bruneta ", a w 2011 "O północy w Paryżu".

Był trzy razy żonaty: z Harlene Rosen (1956-1962), Louise Lasser (1966-1969) i Soon-Yi Previn (1997- obecnie). Był także związany m.in. z aktorkami Diane Keaton i Mią Farrow.

Zobacz: Najlepsze komedie romantyczne