Camerimage 2025. "Norymberga" odsłania, co działo się w głowach nazistów

Tą części historii, która wydarzyła się po drugiej wojnie światowej Hollywood już kiedyś opowiadało - w telewizyjnej produkcji z początku lat 2000., gdzie wystąpili m.in. Christopher Plummer i Alec Baldwin. Skala przedsięwzięcia była jednak inna niż w nowej produkcji. Od listopada do kwietnia 1949 r. przeprowadzono 12 procesów norymberskich, podczas której sądzono odpowiedzialnych za nazistowskie zbrodnie III Rzeszy. Jak wyglądały kulisy pierwszego z nich?

Film Jamesa Vanderbilta zabiera nas do momentu tuż po zakończonej wojnie. Amerykanie eskortują byłych już więźniów obozów koncentracyjnych, gdy na ich drodze staje Herman Göring wraz z rodziną. Wywiesza białą chusteczkę w poddańczym geście i oddaje się w ręce aliantów. Doskonale wie, że czeka go proces. Göring jest w pełni przekonany, że dalej buduje swoje dziedzictwo i jest nie do pokonania.

Göring i kilku innych wysoko postawionych nazistów zostają osadzeni w prowizorycznym więzieniu. Tam po raz pierwszy spotyka go psychiatra Douglas Kelly (Rami Malek), który ma ocenić, czy osadzeni są w stanie wytrzymać planowany proces. Kelly jest zafascynowany swoim nowym zadaniem: chce zbliżyć się szczególnie do Göringa, by dowiedzieć się, co siedzi w głowie prawej ręki Hitlera. Filmowy Göring w tym czasie odstawia prawdziwy teatr. Z jednej strony udaje zabiedzoną ofiarę, która tęskni za żoną i córką, ma problemy z sercem i nie zna angielskiego, z drugiej - szykuje się na nową wojnę z aliantami. Tym razem nie na froncie, a w sali sądowej. Kto tu kogo próbuje przechytrzyć i rozgryźć? Psychiatra zbrodniarza wojennego czy zbrodniarz psychiatrę?

Relacja Göringa i Kelly'ego staje się główną osią "Norymbergi", co może być pewnym rozczarowaniem dla tych, którzy czekali na poruszający film o tym, jak szczegółowo przygotowywano się do osądzenia nazistów, zbierano materiał, dowody, jak odkrywano ich zbrodnie itd. W filmie Vanderbilta akcent postawiony jest przede wszystkim na spotkania Göringa z psychiatrą, który - wierząc we własny profesjonalizm - próbuje dostrzec w naziście człowieka.

Ten wątek wydaje się być nieco nużący, odrobinę przegadany i rozwlekły. "Norymberga" największą siłę ma w momentach dynamicznego montażu i zabawy z obrazem, np. gdy Vanderbilt przedstawia widzom, jak wyglądały ostatnie chwile ważnych nazistów po przegranej wojnie. Scena w Szkocji z Rudolfem Hessem, który rozbił się Messerschmittem gdzieś na polu u rolników? Niespodziewane.

Russell Crowe jako Herman Göring jest przyciągający, przeciekawy, intrygujący. To był doskonały ruch castingowy nie tylko ze względu na pewne fizyczne podobieństwa do prawdziwej postaci - Crowe jest w swoim fachu niezwykle skrupulatny. Tworzy człowieka, którego tok myślenia może zadziwiać, ale nigdy nie przekracza granicy, by go idealizować. Bardzo dokładnie ukrywa potworność Göringa - aż do kulminacyjnego momentu, gdy w końcu ściąga maskę. Fascynuje, ale i obrzydza. Czy ma szansę na nominację do Oscara? To bardziej niż pewne, że Crowe pojawi się w gronie wyróżnionych przez Akademię i nie będzie to decyzja kontrowersyjna. "Norymberdze" można wytknąć kilka minusów, ale nie w stosunku do gry aktorskiej Crowe'a.

Nie od dziś mówi się, że Hollywood uwielbia kasowe produkcje o drugiej wojnie światowej i filmy biograficzne. Tu mamy mariaż tych dwóch gatunków balansujących sprawnie między fikcją a dokumentem. Twórcy bazowali na prawdziwych materiałach zebranych w trakcie procesów norymberskich, odtwarzając tamte okoliczności w bardzo ciekawy sposób: widzowie mogą zajrzeć do więzienia, gdzie na proces oczekiwali naziści, do sali sądowej, a potem zobaczyć - chyba po raz pierwszy w takiej hollywoodzkiej produkcji - ten moment po ogłoszeniu wyroków, gdy naziści byli prowadzeni na egzekucje.

W "Norymbergi" jest trochę z amerykańskiego patosu, przerysowania i przesady, ale dla tych scen z finału warto wybrać się do kina. Film do szerokiej dystrybucji w Polsce trafi już 28 listopada. Teraz premierowo pokazywany jest na Energa Camerimage w Toruniu. Film ze zdjęciami Dariusza Wolskiego, naszego Polaka w Hollywood, powalczy o Złotą Żabę w tegorocznym Konkursie Głównym. Wirtualna Polska jest patronem festiwalu.

Magdalena Drozdek, dziennikarka Wirtualnej Polski