Polskie gwiazdy, które walczyły na frontach II wojny światowej

Wśród konspiratorów, partyzantów czy regularnych żołnierzyznaleźli się słynni aktorzy i aktorki, którzy nie bali się narażać życia w obronie ojczyzny.

Niektórzy trafili do obozów koncentracyjnych, a inni zostali po wojnie postawieni przed sądem…

- Żyłam w takich czasach, że udział w patriotycznym zrywie, jakim było Powstanie Warszawskie, uważałam za normalny obowiązek i starałam się spełniać go najlepiej, jak mogłam. To wyniosłam z domu - mówi znana przede wszystkim z ról komediowych, wieloletnia przewodnicząca Sekcji Estrady ZASP-u, a także odtwórczyni roli pani Eleonory w serialu „Złotopolscy”.

W czasie powstania Janowska była łączniczką (pseudonim „Setka”) w 3. plutonie [8. kompanii] batalionu "Kiliński".

Pełniła tę służbę po przeniesieniu się w najbliższe sąsiedztwo najbardziej strategicznego punktu w Warszawie, czyli skrzyżowania Marszałkowskiej z aleją Sikorskiego, dzisiejszymi Alejami Jerozolimskimi.

Zarówno młodsi jak i starsi widzowie znają zmarłego w 1978 roku aktora z brawurowej roli Jana Onufrego Zagłoby.

Jednak mało kto pamięta, że Pawlikowski wsławił się również na polu walki. W czasie II wojny światowej był lotnikiem w dywizjonach 300 i 301.

- Wielkie morze ognia, odłamki walą po kadłubie - otwieram drzwi bombowe w kadłubie zakotłowało się od prochu. Dociągnęliśmy do bazy. W wieżyczce tylnego strzelca dziura wielkości głowy ludzkiej - tak w jednej z audycji Polskiego Radia aktor opowiadał o swoim pierwszym locie.

W swojej niedawno wydanej autobiografii Emil Karewicz nazywa siebie nie tylko aktorem,* ale i malarzem – to jego druga pasja –piosenkarzem, warszawiakiem mieszkającym w Łodzi oraz… *żołnierzem minionej epoki.

Podczas wojny walczył w 2. Armii Wojska Polskiego, z którą doszedł aż do Berlina.

Po zakończeniu okupacji został odznaczony Medalem Zwycięstwa i Wolności 1945.

Oglądając ją w filmach Stanisława Barei czy Witolda Leszczyńskiego („Żywot Mateusza”)
większość widzów nie zdaje sobie sprawy, że ta niepozorna kobietka miała za sobą bohaterką przeszłość, wykazując się niezwykłą odwagą podczas drugiej wojny światowej.

Niedługo po zajęciu Wilna przez wojska niemieckie, Skarżanka rozpoczęła pracę w kasynie żołnierskim, gdzie zbierała informacje dla polskiego wywiadu!

Mało tego, podczas okupacji należała do Kedywu Okręgu Wileńskiego AK. Walcząc w szeregach AK Hanna Skarżanka działała pod pseudonimami Nira oraz… „Aktorka”.

Skarżanka uczestniczyła również w akcji „Freza” polegającej na odbiciu Eugeniusza Chylińskiego z więzienia na Łukiszkach.

Po upadku operacji „Ostra Brama” w lipcu 1944 roku Skarżanka została zdekonspirowana. Za przynależność do Armii Krajowej internowano ją w Kałudze. Warto dodać, że podczas wojny aktorka straciła męża i ojca.

Bohaterką przeszłość miała również słynna Hrabina Tyłbaczewska z „Kabaretu Starszych Panów”. Irena Kwiatkowska w czasie niemieckiej okupacji była żołnierzem Armii Krajowej.

Mimo działań wojennych ciągle występowała w tajnych przedstawieniach, współpracując z reżyserami Tadeuszem Brylskim i Leonem Schillerem.

Podczas wojny słynny aktor był w konspiracyjnej podchorążówce. Po klęsce powstania dostał się do niemieckiej niewoli, z której niedługo potem udało mu się zbiec.

W wywiadzie udzielonym w 2004 roku aktor opowiedział, jak jakiś czas później został wywieziony w głąb Rzeszy, gdzie udało mu się przedostać przez linię frontu do Amerykanów.

W amerykańskim mundurze został członkiem 356. jednostki 444. batalionu 3. armii Pattona. Aktor walczył m.in. w Czechosłowacji, gdzie wyzwalał żeński obóz. Do Polski wrócił po wojnie, gdzie trafił do więzienia za przynależność do AK.

Słynny aktor, który użyczył głosu Misiowi Uszatkowi, mimo młodego wieku również brał udział w walce i konspiracji.

W wieku 15 lat stanął wraz z kilkunastoma innymi konspiratorami przed sądem,* oskarżony o działalność antypaństwową.* Wydał ich kolega.

- Traktowali nas bardzo źle. Bicie, kopanie, obelgi były na porządku dziennym. Jeden ze skopanych zmarł później w szpitalu więziennym. […] Jedną z najczęstszych (szykan – przyp. red.) była tzw. żabka. To był koszmar, piekło. W tych strasznych warunkach dotrwaliśmy do procesu - wspominał cioteczny brat aktora.

Czechowicz został skazany na trzy lata więzienia.

Po wybuchu drugiej wojny światowej Fijewski, wychowywany w duchu wartości narodowych, zgłosił się do Wojska Polskiego, ale do służby nie został powołany.

W 1940 roku aktor stał się ofiarą jednej z pierwszych łapanek na ulicach stolicy i trafił do dwóch niemieckich obozów koncentracyjnych - Dachau, a potem Oranienburga. Po odzyskaniu wolności w 1941 roku dorabiał w warszawskich barach.

Zaczął również pracować na rzecz Biura Informacji i Propagandy Komendy Głównej AK. Kiedy wybuchło powstanie warszawskie walczył w oddziałach Grupy Bojowej „Krybar”.

Kiedy wybuchła II wojna światowa słynny aktor (m.in. „Kanał” czy „Chłopi”)
miał zaledwie 13 lat. Nie przeszkodziło mu to narażać życia i* należeć do konspiracyjnego harcerstwa.*

Janczar był członkiem Grup Szturmowych Szarych Szeregów oraz aktorem frontowym w 1 Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kościuszki.

Aktor filmowy i teatralny, a także wybitny reżyser w czasie II wojny światowej należał do Szarych Szeregów, później był żołnierzem Armii Krajowej.

W 1944 roku Łomnicki wstąpił zaś do Milicji Obywatelskiej. Od polityki ważniejsze były dla niego tylko ambicje artystyczne.

Aktor był członkiem PZPR przez 30 lat – od 1951 do 1981 roku. Wystąpił z partii nie zgadzając się dłużej z propagowaną przez nią polityką. Nie zmieniło to faktu,* że środowisko artystyczne często zarzucało mu oportunizm i uległość wobec władz.* Wielu przyjaciół właśnie z tego powodu odwróciło się do niego plecami.

Aktor trafił do obozu koncentracyjnego w Auschwitz w 1940 roku, kiedy próbował przekroczyć granicę polsko-słowacką, aby wyruszyć w stronę stacjonujących we Francji oddziałów wojsk polskich.

Trafił do obozu koncentracyjnego w Auschwitz, z którego udało mu się zbiec. Później długo ukrywał się w gęstwinach okolicznych pól. Znalazły go tam lokalne kobiety, które ryzykując życiem, ubrały bladego chłopca w białą koszulę i haftowaną spódnicę.

Kowalczyk spędził niespełna dwa miesiące na poddaszu jednego z domów w Bojszowej. Dzięki fałszywym dokumentom przedostał się na Śląsk i do Krakowa. Do końca wojny walczył w szeregach Armii Krajowej.

Był, obok Dymszy czy Bodo, jednym z najbardziej rozchwytywanych polskich aktorów okresu dwudziestolecia międzywojennego. W swoim dorobku miał ponad 30 filmów, z powodzeniem występował również na wielu scenach teatralnych.

W czasie II wojny światowej brał udział w kampanii wrześniowej, po której został internowany na Węgrzech.

Po zakończeniu działań wrócił do kraju, lecz niestety jego przedwojenna, ziemiańska, przeszłość uniemożliwiła mu zrobienie kariery w realiach socrealizmu. Grywał w teatrach, dorabiał również strugając drewniane figurki, które sprzedał Cepelii. Zmarł nagle, 31 maja 1958 roku, podczas spaceru po swojej działce. (gk/mn)