Pier Paolo Pasolini

Włoski reżyser, scenarzysta, literat, jeden z najwybitniejszych twórców filmowych w dziejach kina, często określany mianem jego największego intelektualisty. Obrazoburca, skrajny lewicowiec, jawny homoseksualista, prowokator. Twórca „trylogii życia”, słynnej adaptacji „Ewangelii według św. Mateusza” i kontrowersyjnego „Salò, czyli 120 dni Sodomy” wg de Sade’a.

Urodził się 5 marca 1922 roku w Bolonii, jednak dzieciństwo i młodość spędził we Friuli - alpejskim regionie na północnym wschodzie Włoch. Od wczesnych lat pisywał poezje i malował, a w późniejszym czasie zasłynął jako pierwszy poeta, który pisał wiersze właśnie w dialekcie friulskim.

Studiował literaturę na Uniwersytecie w Bolonii, tamże wstąpił do partii komunistycznej. Choć wkrótce został z niej wykluczony, nigdy nie odstąpił od silnie lewicowych poglądów, zawsze pozostając zagorzałym socjalistą.

W latach 50. wyjechał wraz z ukochaną matką do Rzymu, gdzie stosunkowo szybko wybił się jako jedna z czołowych postaci intelektualno-artystycznej elity. Uzdolniony literacko (był poetą, dramaturgiem, eseistą, pisarzem i krytykiem filmowym), karierę w filmie zaczynał od pisania scenariuszy do filmów Mauro Bologniniego (m.in. „Młodzi małżonkowie” 1958, nagroda w Cannes) i Federico Felliniego („Noce Cabirii” 1957, Sant Jordi).

* Jego debiutem reżyserskim był, osadzony w scenerii rzymskich slumsów i biedoty, oparty o jego własną powieść i przeżycia z początków pobytu w Rzymie, film „Włóczykij” (1961).*

Rok później zrealizował, utrzymany w podobnej konwencji obraz „Mamma Roma” z Anną Magnani oraz pierwszy skandalizujący film, zatytułowany „Twaróg”, powstały w ramach nowelowego projektu „RoGoPaG” (1962).

* Pierwszym filmem Pasoliniego, zgodnie uznanym przez krytykę za arcydzieło, była adaptacja „Ewangelii według św. Mateusza” (1964, Special Jury Prize, OCIC Award i nominacja do Złotego Lwa na MFF w Wenecji, Srebrna Taśma i Jussi Award za reżyserię). Wbrew przypuszczeniom, ten akurat film jednego z największych obrazoburców w historii kina, został nie tylko uznany, ale oficjalnie zalecany przez Kościół do obejrzenia, mimo, że wedle zamierzenia autora, przedstawiał Chrystusa jako lewicowego rewolucjonistę. Główne role zagrali naturszczycy – w postać Matki Boskiej wcieliła się matka reżysera, z kolei Jezusa zagrał baskijski student ekonomii.*

W kolejnych latach, na przemian bulwersował i wzburzał, to znów „uspokajał” opinię publiczną. Powstałe w 1967 i 1969 roku, luźne adaptacje antycznych tekstów (psychoanalityczny „Król Edyp” z Silvaną Mangano i Frankiem Citti; „Medea” z Marią Callas) nie wzbudzały szczególnych kontrowersji, w przeciwieństwie do powstałych „pomiędzy” filmów „Teoremat” (1968) z Mangano i Terencem Stampem i „Chlew” z Jeanem -Pierrem Léaud (1969). Pierwszy po raz kolejny postawił reżyserowi zarzut o bluźnierstwo religijne, drugi został początkowo objęty całkowitym zakazem wyświetlania w wielu krajach, w tym również w rodzinnych Włoszech.

* Ostatnie filmy Pasoliniego to arcydzieła, układające się w tzw. „trylogię życia”, afirmującą naturalną przyjemność, cielesną witalność i radość życia, jako antidotum na całe zło cywilizacji: „Dekameron” wg Boccacia (1971, Srebrny Niedźwiedź w Berlinie), „Opowieści kanterberyjskie” wg Chaucera (1972, Złoty Niedźwiedź w Berlinie) oraz adaptacja „Kwiatu tysiąca i jednej nocy” (1974, Wielka Nagroda Jury w Cannes).*

Wszystkie filmy charakteryzowały się malarskością, muzykę do całej trylogii stworzył Ennio Morricone, a główne role zagrali, znani również z wcześniejszych dzieł reżysera, Ninetto Davoli i Franco Citti.

Ostatnim filmem reżysera był, oparty o teksty de Sade’a, film „Salò, czyli 120 dni Sodomy” (1975). Określany i przez większość odbiorców rzeczywiście odczuwany jako „seans nie do zniesienia” przenosił akcję powieści do faszystowskiej republiki Salò i, podobnie jak teksty de Sade’a w literaturze, tak film Pasoliniego nie ma sobie równych w dziejach kina. Pod względem stopnia perwersji i okrucieństwa przewyższył nawet, wyjątkowo szokujący, powstały kilka lat wcześniej „Chlew”.

Pasolini zginął tragiczną śmiercią, 2 listopada 1975 roku w Ostii, w nie do końca wyjaśnionych okolicznościach.

Najprawdopodobniej padł ofiarą morderstwa na tle seksualnym, choć zagadka jego śmierci nigdy nie została do końca wyjaśniona.