''Imagine'': Usłyszeć obraz. Niewidomi pełnosprawni w kinie

To pierwszy film dostosowany do potrzeb osób niewidzących, który trafia do szerokiej dystrybucji w Polsce. System audiodeskrypcji, umożliwiający niepełnosprawnym wzrokowo wizualizację obrazu, zostanie wykorzystany w czterech kinach sieci Helios. – W Wielkiej Brytanii co miesiąc urządzanych jest ponad 20 tysięcy takich projekcji.

W Polsce dotychczas miały miejsce pojedyncze pokazy, organizowane przez fundacje takie, jak m.in. białostocka Audiodeskrypcja czy wrocławska Katarynka. Jest jednak szansa, że zaczniemy doganiać światowych liderów – przekonuje Marek Palpuchowski, wiceprezes Heliosa. Nowa technologia wkracza także do muzeów, teatrów i na areny sportowe.

Audiodeskrypcja to inaczej przekazywany drogą słuchową, werbalny opis treści wizualnych dla osób niepełnosprawnych wzrokowo. Na przykład, w kinie oznacza to dodatkową ścieżkę audio przesyłaną do rozdawanych przed seansem zestawów słuchawkowych, odtwarzaną między dialogami. Głos lektora w możliwie najpełniejszy sposób opisuje m.in. ubiór bohaterów, a także pojawiające się na ekranie nowe postaci i szczegóły otoczenia. Jednocześnie, opis uzupełnia się ze ścieżką dźwiękową filmu, nie nakładając się na nią i nie utrudniając jej odbioru.

Audiodeskrypcja, do niedawna niemal nieznana w naszym kraju, coraz częściej trafia do szeroko dostępnych rodzimych placówek kulturalnych. Już od piątku, 12 kwietnia w wybranych kinach sieci Helios w systemie tym będzie wyświetlany „Imagine”, nowy film Andrzeja Jakimowskiego. Jednym z konsultantów merytorycznych filmu był Tomasz Strzymiński, niewidomy założyciel fundacji Audiodeskrypcja i prekursor tego rozwiązania w Polsce.

Marek Palpuchowski, wiceprezes sieci kin Helios: - To pierwszy krok do uczynienia z audiodeskrypcji standardowego elementu projekcji kinowych w Polsce. W Wielkiej Brytanii, będącej światowym liderem rozwiązań umożliwiających udział w wydarzeniach kulturalnych dla osób niewidomych, z narzędzia tego korzysta już blisko 300 kin. W naszym kraju odbywały się dotychczas pojedyncze pokazy w mniejszych salach.

Wielka Brytania to światowy lider kinowej audiodeskrypcji. Każdego miesiąca urządzanych jest tam ok. 20 tysięcy pokazów, umożliwiających niewidomym pełniejszy udział w projekcjach. Obecnie w tamtejszych kinach wyświetlane są przy użyciu audiodeskrypcji takie hity, jak m.in. „Oz Wielki i Potężny”, „Argo”, „Ralph Demolka”, „Atlas Chmur” i „Nędznicy” .

Popularyzacja wiedzy o audiodeskrypcji w Polsce to zasługa takich fundacji, jak białostocka Audiodeskrypcja czy wrocławska Katarynka. Dzięki staraniom wolontariuszy w 2006 r. odbyła się pierwsza projekcja pełnometrażowego filmu z wykorzystaniem tego systemu. Następnie organizowano pokazy m.in. na takich wydarzeniach, jak Warszawski Festiwal Filmowy czy Watch Docs, a także na specjalnych projekcjach w lokalnych instytucjach kultury. Jednak przekazy te wciąż nie docierały do większości odbiorców zainteresowanych podobnymi rozwiązaniami. Dotąd brakowało filmów w pełni dostosowanych do dystrybucji w dużych kinach.

* Tomasz Jagiełło, prezes zarządu Heliosa:* - Zestawy słuchawkowe do audiodeskrypcji zakupiliśmy już przed 3 laty. Nie mieliśmy jednak wcześniej możliwości ich powszechnego wykorzystania. Obraz Andrzeja Jakimowskiego to pierwszy film w pełni dostosowany do szerokiej dystrybucji w tym systemie. Audiodeskrypcja będzie dostępna w naszych kinach w Białymstoku, Wrocławiu, Katowicach i Rzeszowie.

Poszerzanie dostępu osób niewidomych i niedowidzących do sztuki filmowej to także efekt rozwoju audiodeskrypcji w innych dziedzinach kultury. Od 2011 r. w naszym kraju obowiązują regulacje obligujące polskie telewizje do udostępniania co najmniej 10 proc. programu w wersji dostosowanej do potrzeb osób niepełnosprawnych wzrokowo. Dzięki temu, dostęp do audiodeskrypcji mają m.in. niewidomi i niedowidzący fani seriali „Tajemnica twierdzy szyfrów” i „Londyńczycy” emitowanych przez Telewizję Polską. Z audiodeskrypcji korzystają także m.in. turyści odwiedzający Panoramę Racławicką oraz goście wybranych wystaw w białostockiej Galerii Arsenał.

Dostęp do systemu zaczynają mieć także kibice sportowi. Wszystkie mecze Legii Warszawa rozgrywane na jej stadionie w ramach obecnej wiosennej rundy T-Mobile Ekstraklasy będzie można oglądać na antenie Canal+ Sport wraz z audiodeskrypcją. Ostatnio system został wykorzystany na Stadionie Narodowym podczas meczu piłkarskiej reprezentacji Polski. Oprócz Stadionu Narodowego w Polsce udostępniają ją także trzy inne: Legii w Warszawie, a także Miejskie w Krakowie i Wrocławiu.

Jak jednak przyznają eksperci, Polacy wciąż tracą dystans do światowych liderów w dziedzinie udostępniania niewidomym dóbr kultury. W Stanach Zjednoczonych, według założeń ustawy z 2010 r., pięć największych telewizyjnych sieci kablowych jest zobowiązanych do wyświetlania w ciągu każdego kwartału co najmniej 50 godzin przekazu przy wykorzystaniu tzw. wideodeskrypcji, czyli narracji audio dołączanej do przekazów telewizyjnych. BBC iPlayer, serwis BBC z filmami wideo na życzenie, już od 2009 r. udostępnia abonentom materiały dostosowane do potrzeb osób niewidzących i niedowidzących.

Audiodeskrypcja to nie jedyne rozwiązanie dedykowane osobom niepełnosprawnym, wdrażane w instytucjach kulturalnych. Na przykład, oprócz przekazów dźwiękowych, paryskie Centrum Pompidou oferuje zwiedzającym także wycieczki, podczas których osoby niewidome mogą dotknąć odpowiednio zabezpieczonych, opisywanych przez lektora eksponatów. Z kolei w branży kinowej pojawiają się nowe, stosunkowo proste do wdrożenia rozwiązania dla osób niesłyszących.

Marek Palpuchowski: - W przypadku filmów nie opatrzonych napisami – zazwyczaj polskich – pod ekranem rozwijana zostaje plansza, na której pojawiają się zsynchronizowane z obrazem dialogi w wersji tekstowej. Pozwala to na organizację projekcji dla osób niesłyszących bez specjalnie dostosowanych do ich potrzeb kopii filmu. Przy okazji „Imagine” planujemy wprowadzenie także tego rozwiązania.

Eksperci podkreślają, że rozwiązania takie jak audiodeskrypcja będą coraz częściej obecne w ogólnodostępnych placówkach kulturalnych, także w Polsce. Ich popularyzacji będzie sprzyjać zarówno prawodawstwo, jak i coraz szersze rozpowszechnienie nowoczesnych, stosunkowo przystępnych cenowo rozwiązań technologicznych.

Tomasz Jagiełło: - Nietrudno sobie wyobrazić, że za kilka lat projekty takie jak „Imagine” będą dostępne we wszystkich 31 multipleksach naszej sieci. Jeszcze przed dwoma laty większość polskich sal kinowych nie było scyfryzowanych, dziś próżno szukać „tradycyjnych” pomieszczeń w którejkolwiek z dużych sieci. Szybkość zachodzących zmian daje nadzieję m.in. dla takich grup, jak osoby niewidzące i niesłyszące, na przekroczenie barier oddzielających je często od świata filmu czy innych sztuk wizualnych.