Alan Arkin
Wszechstronnie uzdolniony aktor amerykański, zdobywca Oscara; także: muzyk, pisarz, reżyser.
Urodził się 26 marca 1934 roku w Nowym Jorku.** Karierę zaczynał jako piosenkarz i gitarzysta w zespole folkowym The Tarries**, był m.in. współtwórcą znanego przeboju z 1956 roku - „The Banana Boat Song” oraz kilku innych popularnych w tamtych latach hitów. To właśnie z tym zespołem zadebiutował na dużym ekranie w filmie z 1957 roku „Calypso Heat Wave”. Rok później z kolei po raz pierwszy wystąpił na scenie off-Broadwayu, rozpoczynając w ten sposób swoją wielką przygodę z teatrem, w którym zdobywał prestiżowe nagrody (Tony Award za rolę w sztuce komediowej „Enter Laughing” w 1963) i zasłynął zarówno jako aktor, jak i reżyser (sztuka zatytułowana „Eh?” z 1966 roku, z Dustinem Hoffmanem w jednej z ról).
W filmie fabularnym zadebiutował w 1966 roku w komedii Normana Jewisona „The Russians Are Coming, the Russians Are Coming”, za rolę w którym od razu dostał nominację do Oskara dla Najlepszego Aktora i nagrody BAFTA dla Najbardziej Obiecującego Debiutanta, a także otrzymał Złoty Glob dla Najlepszego Aktora (i nominację dla Najlepszego Debiutanta).
Grywał z powodzeniem w komediach („Inspektor Closeau” 1968), kryminałach (rola psychopatycznego mordercy w „Doczekać zmroku” 1967 z Audrey Hepburn), w produkcjach amerykańskich i europejskich („Siedem razy kobieta” Vittoria de Siki 1967).
Za rolę głuchoniemego Johna Singera w filmie „Serce to samotny myśliwy” otrzymał drugą nominację do nagrody Akademii oraz Złotego Globu. W roku 1969 otrzymał nominacje do telewizyjnej nagrody Emmy i Złotego Globu za rolę w filmie „Popi”.
Sporą sławę przyniosła mu też kreacja kapitana Yossariana w adaptacji powieści Josepha Hellera „Paragraf 22”, w reżyserii Mike’a Nicholsa (1970). Na początku lat 70-tych udzielał się głównie jako reżyser telewizyjny (serial „Fay”). Powrócił do aktorstwa rolą doktora Freuda w filmie „Siedmio-procentowy roztwór” (1976). W latach 80-tych zagrał w trzech filmach familijnych, będących swoiście rodzinnymi produkcjami: scenariusz i główne role grała ówczesna żona Arkina – Barbara Dana, w filmach występował też jego syn, Adam Arkin (m.in. „Rodzina za wszelką cenę” 1988). U boku Dany grał zresztą w wielu innych produkcjach.
W 1990 roku zagrał jedną z pobocznych ról w głośnym filmie Tima Burtona „Edward Nożycoręki”, pojawił się też w dramacie/romansie Sydneya Pollacka „Havana”. W 1992 roku dołączył do gwiazdorskiej obsady „Glengarry Glen Ross” (1992), gdzie obok Arkina wystąpili m.in. Ed Harris, Jack Lemmon i Kevin Spacey.
Do bardziej znaczących występów Arkina z lat 90-tych na pewno zaliczyć trzeba rolę byłego baseballisty w filmie TV „Cooperstown” (1993), występ – obok Johna Cusacka – w komedii „Zabijanie na śniadanie” (1997), rolę ojca w filmie „Slumsy Beverly Hills” (1998) oraz doskonałą kreację u boku Robina Williamsa w filmie „Jakub kłamca” (1999), opowiadającym o okupacji nazistowskiej w Polsce. Powrócił też na scenę teatralną w Nowym Jorku, realizując i grając m.in. obok syna - Tony’ego.
Jako aktor żydowskiego pochodzenia, grywał także w filmach odwołujących się do kultury swoich przodków („Sztukmistrz z Lublina” 1979, „Joshua dawniej i dziś” 1985).
W 2001 roku pojawił się w roli psychoterapeuty w komedii romantycznej „Ulubieńcy Ameryki”, a w 2004 roku zagrał w nowelowym filmie „Eros”, którego poszczególne części realizowali tacy twórcy, jak Wong Kar-Wai, Michelangelo Antonioni i Steven Soderbergh. Jednak największym sukcesem Arkina ostatnich lat jest zdobycie Oscara i nagrody BAFTA za drugoplanową kreację Edwina, dziadka – heroinisty w komedii „Mała Miss” (2007). Oskar ten był zaskoczeniem, bowiem według przewidywań nagrodę tę miał „zgarnąć” Eddie Murphy rolę w „Dreamgirls”.
W 2008 roku mogliśmy go podziwiać w filmie “Marley i ja”, amerykańskiej komedii w reżyserii Davida Frankela. Na planie partnerowały mu znane gwiazdy: Jennifer Aniston i Owen Wilson. W 2009 roku zagrał w filmie “City Island” oraz w “Prywatnym życiu Pippy Lee”. Z kolei w 2011 roku wystąpił w filmie “Zamiana ciał”.
Alan Arkin kilkakrotnie stanął po drugiej stronie kamery – po raz pierwszy już w 1971 roku („Sposób na Alfreda”), w latach 1975-76 realizował serial TV zatytułowany „Fay”, w 1977 – komedię „Fire Sale” z żoną, Barbarą Daną w jednej z ról, w 1993 roku krótkometrażowy film „Samuel Beckett Is Coming Soon”, a w 2000 – „Arigo”, z Johnem Cusackiem w roli głównej. Alan Arkin przez lata kariery dał się poznać jako prawdziwy „człowiek renesansu”. Poza aktorstwem, reżyseria filmową i osiągnięciami w dziedzinie muzyki, od lat publikuje książki własnego autorstwa.
Wystąpił gościnnie w głośnym również w Polsce w „The Muppet Show”. Jest zwolennikiem życia blisko natury, aktywnie działa na rzecz ochrony środowiska naturalnego, ceni sobie życie spokojne i harmonijne. Niespecjalnie zależy mu na rozgłosie i nagrodach. Żyje w Nowym Meksyku, jego przyjaciele-autochtoni nadali mu indiańskie imię: Grey Wolf.
Alan Arkin był trzykrotnie żonaty. Pierwszą żoną była Jeremy Yaffe (1955 - 1960, rozwód), mają synów: Adama i Matthew. Drugą żoną była Barbara Dana (od 16.06.1964, rozwód), mają syna Anthony’ego. Obecną żoną jest Suzanne Newlander Arkin (od 1996).
