Ellen Burstyn
Jedna z najbardziej cenionych, amerykańskich aktorek filmowych i scenicznych. Laureatka najważniejszych aktorskich nagród filmowych i teatralnych. Pamiętną kreację opętanej obsesją odchudzania bohaterki stworzyła w głośnym „Requiem dla snu” Darrena Aronofsky’ego.
24.08.2010 15:44
Urodziła się 7 grudnia 1932 roku w Detroit, jako Edna Rae Gillooly. Już jako 18-latka opuściła domowe gniazdo i wyszła po raz pierwszy za mąż.
Odznaczając się nieprzeciętną urodą, pracowała jako modelka w Teksasie i Nowym Jorku, a później – jako tancerka w Montréalu. Często zmieniała pseudonimy artystyczne.
Jako Erica Dean zadebiutowała w 1956 roku w telewizyjnym programie rozrywkowym „The Jackie Gleason Show”, a jako Ellen McRae po raz pierwszy wystąpiła na Broadwayu, w sztuce „Fair Game” (1957).
Lata 60-te to przede wszystkim występy w telewizji (m.in. jako Doktor Kate Bartok w serialu „The Doctors” 1964-65), debiut na wielkim ekranie w komedii romantycznej „Do widzenia, Charlie” Vincente’a Minnellego (1964) oraz przeprowadzka do Nowego Jorku i rozpoczęcie nauki w prestiżowym Actor’s Studio (1967). Jak wykazała przyszłość, profesjonalna edukacja w zakresie sztuki dramatycznej bardzo jej się opłaciła – niemal każdy jej występ w kolejnych latach honorowany był ważnym wyróżnieniem, bądź nagrodą.
** W 1971 roku pojawiła się w pierwszej, przełomowej roli w filmie Petera Bogdanovicha „Ostatni seans filmowy”, otrzymując pierwsze z sześciu nominacji do Oscara i siedmiu do Złotego Globu oraz nagrody New York Film Critics Circle i National Society of Film Critics. Dwa lata później zgarnęła te same nominacje za rolę matki w pamiętnym horrorze Williama Friedkina „Egzorcysta” (1973). Statuetkę Oscara, BAFTA i nominację do Złotego Globu przyniósł jej ostatecznie tytułowy występ w dramacie „Alicja już tu nie mieszka” Martina Scorsese (1974).**
W międzyczasie z powodzeniem zagrała u boku Jacka Nicholsona w filmie Boba Rafelsona „Król Marvin Gardens” (1972). Prócz nagród filmowych, Burstyn zdobywała też najwyższe laury za występy sceniczne – w 1975 roku została uhonorowana nagrodą Tony za rolę w sztuce „Za rok o tej samej porze”.
Trzy lata później powróciła do granej przez siebie postaci w filmowej wersji sztuki w reżyserii Roberta Mulligana, otrzymując kolejną nominację do Nagrody Akademii oraz pierwszy i jedyny Złoty Glob w karierze.
W latach 1977-78 wystąpiła kolejno w dwóch europejskich produkcjach: u Alaina Resnais w „Opatrzności” i u Julesa Dassina w „Krzyku kobiet”.
** Kolejne wyróżnienia otrzymała rok po roku za rolę w amerykańskim dramacie „Zmartwychwstanie” (1980, nominacja do Oscara, Złotego Globu i Saturna) oraz tytułową kreację w filmie TV „The People vs. Jean Harris” (1981, nominacja do Emmy i Złotego Globu). Następną nominację do Emmy przyniósł jej występ w filmie TV „Stek kłamstw” (1987).**
Mimo braku dalszych, materialnych oznak uznania w postaci nagród i nominacji, przez kolejne dwie dekady stale obecna była na małym i dużym ekranie, dzieląc czas między pracę na planie i pełnienie funkcji dyrektora artystycznego Actors Studio.
W latach 80-tych zagrała m.in. w wojennym „Ambasadorze” z Robertem Mitchumem (1984), filmie obyczajowym „Dwa razy w życiu” z Genem Hackmanem (1985) i biograficznym dramacie w „Wojnie Hanny” z udziałem Doroty Stalińskiej (1987).
Kolejna dekada to przede wszystkim drugoplanowe występy w „babciowatych” rolach w takich filmach, jak: dramat „Za wcześnie umierać” z Julią Roberts (1991), komedia „Stowarzyszenie wdów” (1993), słynny przebój „Kiedy mężczyzna kocha kobietę” z Meg Ryan i Andym Garcią (1994), dramat obyczajowy „Skrawki życia” z Winoną Ryder (1994), komedia romantyczna „Gra w serca” (1998), czy dramat familijny TV „Mermaid” (2000, nominacja do Daytime Emmy).
** W 2000 roku potwierdziła swoją wielkość, dzięki przejmującej, dramatycznej roli w „Requiem dla snu” Darrena Aronofsky’ego (nominacja do Oscara, Złotego Globu i Saturna, nagrody: Independent Spirit Award, Golden Satellite Award, niemal wszystkie możliwe nagrody krytyków amerykańskich).**
W kolejnych latach wystąpiła m.in. w komedii „Boskie sekrety siostrzanego stowarzyszenia Ya-Ya” z Sandrą Bullock i Ashley Judd (2002), dramacie TV „Pięć osób, które spotkamy w niebie” z Johnem Voightem (2004), thrillerze TV „Pani Harris” z Annette Bening i Benem Kingsleyem (2005, nominacja do Emmy), horrorze „Kult” (2006) i w „Źródle” Darrena Aronofsky’ego z Hugh Jackmanem i Rachel Weisz (2006).
** Jest laureatką kilku nagród specjalnych i honorowych. Otrzymała je m.in. podczas MFF w Berlinie (Berlinale Camera w 1988 roku) i FF w Bostonie (Film Excellence Award 2000), jak tez od National Board of Review (2000) i Retirement Research Foundation (1996).**
