Jerzy Gruza

Urodził się w 4 kwietnia 1932 roku w Warszawie. Po wojnie podjął studia w łódzkiej „filmówce”, które ukończył w 1955 roku, w okresie ważkich wydarzeń i przełomów politycznych w kraju. W 1956 roku otrzymał angaż w Telewizji Polskiej, z którą związany był aż do 1983 roku.

W TVP powstały najważniejsze, kultowe produkcji Gruzy – przede wszystkim seriale takie jak „Wojna domowa” (1965) czy „Czterdziestolatek” (1974). Uwadze widzów uszedł udział Gruzy w olbrzymiej liczbie przedsięwzięć telewizyjnych. Warto odnotować, że pod koniec lat pięćdziesiątych i w pierwszej połowie sześćdziesiątych był ważnym autorem koncertów i widowisk telewizyjnych – był autorem dwóch festiwali w Sopocie – w 1964 i 1965. Od początku swojej kariery do lat osiemdziesiątych wyreżyserował niemal pięćdziesiąt spektakli w Teatrze TV, dość wymienić „Panią Bovary” (1059), „Idy marcowe” (1962), „Skąpca” (1965), „Mieszczanina szlachcicem” (1969), „Romea i Julię” (1974) czy „Rewizora” (1977) ze znakomitymi rolami Tadeusza Łomnickiego i Piotra Fronczewskiego.

Pod koniec lat sześćdziesiątych podjął pierwsze próby filmowe, najpierw krótkometrażową miniaturę wchodzącą w skład cyklu „Opowieści niezwykłe” zatytułowaną „Mistrz Tańca”, zaś dwa lata później, w 1970 zrealizował znakomitego „Dzięcioła”.Obsada tego ostatniego budzi respekt: Jędrusik, Kwiatkowska, Villas, Gołas, Michnikowski, Maklakiewicz, Rudzki, Łazuka, Dziewoński – a przecież nie sposób wymienić wszystkich. Na fali sukcesu „Dzięcioła” Gruza postanowił ukończyć prace nad filmem „Przeprowadzka”, które wcześniej przerwała tragiczna śmierć Bogumiła Kobieli, który miał zagrać główną rolę, jak również był (wespół ze Zdzisławem Maklakiewiczem) pomysłodawcą scenariusza.

Warto przy tej okazji odnotować także scenopisarską działalność Jerzego Gruzy. W 1971 roku na ekrany wszedł międzynarodowy film Jerzego Skolimowskiego „Na samym dnie” ze scenariuszem Gruzy.

Seriale w reżyserii i ze scenariuszem Gruzy „przykuwały” widownię do telewizorów. Na fali oszałamiającej popularności „Czterdziestolatka” (1974) powstał film „Motylem jestem, czyli romans 40-latka” (1976), który stanowił przeniesienie historii inżyniera Karwowskiego na duży ekran.

W latach osiemdziesiątych nakręcił rozliczeniowy i moralizatorski dramat „Noc poślubna w biały dzień” i zaczął badać kierunek kina młodzieżowego – 1982 roku powstała „Alicja” w międzynarodowej produkcji, a w 1986 „Pierścień i róża” - ciesząca się sporą popularnością baśń muzyczna, z niezapomnianą Kasią Figurą w roli Rózi.

W okresie przemiany twórca zamilkł w zakresie produkcji telewizyjnych i kinowych i poświęcił się pracy w Teatrze Muzycznym w Gdyni, którego dyrektorem był w latach 1984-91. Z gdyńską sceną wiążą się największe sukcesy teatralne - „Skrzypek na dachu” czy „Jesus Christ Super Star”.

** W nowej rzeczywistości politycznej, społecznej i medialnej reżyser oczekiwał na właściwy moment, aby ponownie zaistnieć. Zrealizował pomysł najprostszy i najskuteczniejszy – odgrzał historię inżyniera Karwowskiego „20 lat później” i osadził go w „nowych czasach”, co stworzyło okazję do podzielenia się z widownią trafnymi i niejednokrotnie gorzkimi obserwacjami polskiej transformacji.** Wnioski płynące z tych obserwacji ustanowiły przewodni motyw twórczości Gruzy w latach dziewięćdziesiątych i po przełomie wieków. Odmalował karykaturalny obraz świata biznesu w białych skarpetkach w serialu komediowym „Tygrysy Europy”. Do suchej nitki wyeksploatował wątek szaleństwa związanego z pojawieniem się w Polsce tzw. reality shows – filmy „Gulczas, a jak myślisz?” i „Yyyreek!!! Kosmiczna nominacja” wprawiły w zdumienie zarówno publiczność, jak i krytyków. Doprawdy trudno było określić, w którym miejscu przebiega granica pomiędzy groteską a do bólu szczerą satyrą. Po realizacji tych obrazów Gruza dokręcił jeszcze

drugą serię „Tygrysów Europy” i zamilkł ponownie.

Reżyser był kilkakrotnie nagradzany, przede wszystkim za osiągnięcia telewizyjne, zostając laureatem takich nagród, jak: SuperWiktor ‘93 za całokształt twórczości, statuetka „Gwiazda Telewizji Polskiej” wręczona z okazji 50-lecia TVP „za tworzenie oryginalnych form filmowych, teatralnych i rozrywkowych” (2002) oraz Nagroda Specjalna „Złote Spinki” w 2005.