"Karski i władcy ludzkości": Specjalny pokaz filmu w Moskie

75-minutowy dokument, łączący zdjęcia archiwalne, wywiady i animację, poświęcony jest postaci emisariusza polskiego podziemia, który w latach II wojny światowej jako jeden z pierwszych przekazał przywódcom państw alianckich informacje o zagładzie Żydów.

Prócz Moskwy specjalne pokazy filmu odbyły się w Petersburgu, Omsku, Jekaterynburgu, Nowosybirsku i w Kazaniu.

Pokaz w Moskwie w środę, w obchodzonym 27 stycznia Dniu Pamięci Ofiar Holokaustu, odbył się w ramach trwającego w stolicy Rosji festiwalu filmowego 2morrow/Zawtra.

"Wydawało mi się, że byłoby bardzo ważne, aby widzowie w Rosji, którzy zupełnie nic nie wiedzą o Janie Karskim, poznali tę historię" - powiedział PAP Jewgienij Gindilis, współproducent filmu ze strony rosyjskiej. Podkreślił, że do współpracy udało się zaangażować wybitnego rosyjskiego aktora Siergieja Jurskiego i dziennikarza Władimira Poznera, którzy w filmie dubbingują w języku rosyjskim głosy Karskiego i jego biografa Thomasa Wooda.

Na środowym pokazie w Moskwie obecny był reżyser filmu. Przed projekcją w krótkim wystąpieniu ambasador RP w Rosji Katarzyna Pełczyńska-Nałęcz przypomniała, że historia Karskiego jest nie tylko bohaterska, ale i tragiczna. "Do końca życia przeżywał to, że mimo jego ogromnych wysiłków i mimo że uczynił wszystko, co możliwe, aby zapobiec strasznej tragedii Holokaustu - ona się dokonała" - powiedziała ambasador.

Od 4 lutego, jak powiedziała PAP Izbaela Wójcik z firmy Apple Film Production, która jest współproducentem filmu, wejdzie on do około 40 kin w Rosji. To dość duża, jak na film dokumentalny, skala dystrybucji - podkreślił Jewgienij Gindilis. Wyraził on nadzieję, że poza kinami film będzie w Rosji pokazany również w telewizji. "Mamy nadzieję, że Jan Karski stanie się także bardzo ważną postacią w naszym własnym pojmowaniu, stosunku do historii, wojny i Holokaustu" - dodał.

Film wyprodukowany został przez LOGTV, Ltd i Apple Film Production w koprodukcji z Telewizją Polską S.A., Narodowym Centrum Kultury i Narodowym Funduszem Audiowizualnym, Tv Indie i Fundacją Przeszłość-Teraźniejszość, Rosyjsko-Polskim Centrum Dialogu i Porozumienia.

W 2012 roku na rynku rosyjskim ukazała się książka Jana Karskiego "Tajne Państwo" (tytuł rosyjski: Ja swidietielstwuju pieried wsiem mirom). Opublikował ją dom wydawniczy Corpus.

Jan Karski urodził się 24 kwietnia 1914 r. w Łodzi. Jego właściwe nazwisko to Jan Kozielewski. Dwukrotnie przedostał się do warszawskiego getta, a także do obozu przejściowego w Izbicy, z którego Żydzi byli kierowani do obozów zagłady. Na podstawie jego relacji i dokumentów minister spraw zagranicznych Edward Raczyński przedstawił w grudniu 1942 r. aliantom notę "Masowa eksterminacja Żydów w Polsce okupowanej przez Niemców".

Wstrząsającą relację naocznego świadka Karski przekazał amerykańskim i brytyjskim politykom oraz dziennikarzom. Spotkał się m.in. z ministrem spraw zagranicznych rządu brytyjskiego Anthony'm Edenem oraz - w 1943 r. - z prezydentem USA Franklinem Delano Rooseveltem i przedstawicielami amerykańskich organizacji żydowskich.

Jego dramatyczne apele o ratunek dla narodu żydowskiego nie przynosiły jednak rezultatów - większość rozmówców nie dowierzała jego doniesieniom lub je ignorowała. Zachodni przywódcy, a nawet niektórzy liderzy organizacji żydowskich w USA, nie dawali wiary wstrząsającym relacjom o Holokauście. Nie wpłynęły one na politykę państw sprzymierzonych w czasie wojny, opierającą się na założeniu, że jedynym sposobem uratowania Żydów jest pokonanie najpierw nazistowskich Niemiec.

Po wojnie Karski zdecydował się pozostać na emigracji w Stanach Zjednoczonych. Otrzymał wiele prestiżowych wyróżnień. Uhonorowano go m.in. tytułem Sprawiedliwego Wśród Narodów Świata. W 1998 r. izraelski Instytut Pamięci Yad Vashem zgłosił jego kandydaturę do Pokojowej Nagrody Nobla.

Karski zmarł 13 lipca 2000 r. w Waszyngtonie.