TOP 10: Polskie filmy sensacyjne

To jak wygląda w naszym kraju kino gatunkowe – każdy wie. Udane rodzimie produkcje, których najważniejszym elementem jest sposób kierowania akcji, a nie sama wymowa dzieła, to rzecz niestety rzadka.

Gangsterskie porachunki, zwroty akcji, czarne charaktery, soczyste dialogi przepełnione błyskotliwymi anegdotami i wulgaryzmami, a także specyficzny humor – to w telegraficznym skrócie największe atuty polskich filmów sensacyjnych. Ich szczyt popularności przypadł na lata 90., ale zarówno wcześniej, jak i później pojawiały się tytuły tego typu, które można uznać wręcz za kultowe.

Z okazji premiery najnowszej produkcji Patryka Vegi – "Pitbull. Nowe porządki" - przyjrzeliśmy się najlepszym w historii polskim filmom sensacyjnym. Wybraliśmy dziesięć obrazów, które naszym zdaniem zaliczyć należy do klasyki rodzimej kinematografii. Oto specjalny ranking „Polskie filmy sensacyjne – TOP 10”.

Zestawienie najlepszych polskich filmów sensacyjnych rozpoczynamy od kasowego hitu Jarosława Żamojdy z 1996 roku -„Młodych wilków”. Nie ma chyba osoby dorastającej w burzliwych latach 90., która nie znałaby tej przebojowej produkcji. Mimo że film zdążył się nieco postarzeć przez ostatnie dwadzieścia lat, to trudno nie uznać go za klasyk rodzimego kina gatunkowego.

Głównymi bohaterami „Młodych wilków” są dziewiętnastoletni młodzieńcy, którzy marzą o wielkich pieniądzach i luksusowym życiu rodem z amerykańskich filmów. Biedrona (Paweł Deląg), Cichy (Jarosław Jakimowicz) i Cobra (Tomasz Preniasz) zajmują się na co dzień działalnością przemytniczą. Ich szefem jest boss szczecińskiego gangu – Czarny (Alex Murphy). Gdy mafijny przywódca traci kontakty z wpływowymi ludźmi w mieście, los młodych bohaterów znacznie się odmienia. Cichy, Cobra i Biedrona nie rezygnują jednak z prowadzenia nielegalnych interesów. Postanawiają oni na własną rękę rozkręcić „biznes”, dzięki któremu staną się panami życia.

Bez dwóch zdań do grona najwybitniejszych twórców polskich filmów sensacyjnych należy uznać Władysława Pasikowskiego. Jedną z jego najlepszych produkcji jest „Kroll” z 1991 roku. Niezwykle mroczny i klimatyczny obraz w doborowej obsadzie (główne role w filmie zagrali Bogusław Linda i Olaf Lubaszenko) doskonale odzwierciedla realia polskiego wojska z czasów tuż po transformacji ustrojowej.

Tytułowy „Kroll” to nazwisko odbywającego zasadniczą służbę wojskową żołnierza – Marcina. Tuż przed zaplanowanymi manewrami pokazowymi bohater dezerteruje z jednostki. Powodem ucieczki jest romans jego żony z dawnym przyjacielem. Los sprawia, że występek Krolla zbiega się w czasie z samobójstwem innego żołnierza, który targnął się na swoje życie, nie radząc sobie ze zjawiskiem fali.

Dowództwo za wszelką cenę chce uniknąć skandalu, który z pewnością wybuchłby, gdyby wieści o ostatnich zdarzeniach w jednostce dotarły do wyżej postawionych władz. Pada polecenie rozpoczęcia poszukiwań zbiegłego żołnierza, zanim jego sprawa trafi w ręce prokuratury wojskowej. Za Krollem wyrusza twardy i bezwzględny Porucznik Arek.

Na ósmej lokacie rankingu „Polskie filmy sensacyjne – TOP 10” ulokowały się „Służby specjalne” w reżyserii Patryka Vegi. Obraz ten był wielkim powrotem twórcy do poważnego kina. Po fatalnych „Ciachu”, „Hansie Klossie. Stawce większej niż śmierć” oraz „Last minute” Vega udowodnił, że zdecydowanie najlepiej wychodzi mu kręcenie gorzkich i bezkompromisowych filmów sensacyjnych. W rolach głównych wystąpili m.in. Olga Bołądź, Janusz Chabior i Wojciech Zieliński.

„Służby specjalne” ukazują konsekwencje likwidacji Wojskowych Służb Informacyjnych. Będący u władzy politycy orientują się, że po utraceniu WSI, stracili komórkę wychwytującą wszelkie matactwa w kraju. Do życia powołana zostaje nowa jednostka, która ma za zadanie zwalczać afery z pierwszych stron gazet. Pracę w tajnych służbach otrzymują wyrzucona z ABW podporucznik Aleksandra Lach, były pułkownik SB Marian Bońka oraz kapitan Janusz Cerat. Wkrótce bohaterowie uzmysłowią sobie, że tak naprawdę nie wiedzą, dla kogo pracują.

„Piłkarski poker” Janusza Zaorskiego to już prawdziwy klasyk polskiego kina lat 80. Jest to także jeden z najbardziej udanych rodzimych filmów sensacyjnych, ubarwiony dodatkowo sportowymi emocjami i lekkim humorem. Trzeba przyznać, że reżyser wykazał się niezwykłym wizjonerstwem, prezentując temat, o którym w mediach zrobiło się głośno dopiero kilkanaście lat później.

„Piłkarski poker” ukazuje od kuchni światek polskich sędziów piłkarskich oraz ich układów z działaczami największych klubów w kraju. Głównym bohaterem filmu jest Jan Laguna (Janusz Gajos) – arbiter, a w przeszłości niezwykle uzdolniony piłkarz, który zasłynął strzałem łamiącym poprzeczkę w meczu ze Związkiem Radzieckim. Laguna dorabia sobie na boku „drukując” (ustawiając) mecze przez siebie sędziowane. Gdy orientuje się, że jest obiektem manipulacji różnych osób, postanawia dokonać piłkarskiego przekrętu wszech czasów.

Na szóstym miejscu naszego rankingu „Polskie filmy sensacyjne – TOP 10” znalazł się kolejny kasowy hit z lat 90. „Sara” w reżyserii Macieja Ślesickiego to niezwykle głośna produkcja, w której trudno nie dostrzec inspiracji słynnym „Leonem Zawodowcem”. Podczas premiery filmu nie obyło się jednak bez kontrowersji. Te wzbudzały odważne rozbierane sceny z odtwórczynią głównej roli – siedemnastoletnią wówczas Agnieszką Włodarczyk. U boku aktorki brylowały takie gwiazdy polskiego kina, jak Bogusław Linda, Marek Perepeczko i Cezary Pazura.

Tytułowa Sara jest nastoletnią córką wpływowego szefa gangu. W obawie o życie dziewczyny postanawia on zatrudnić ochroniarza, który pilnowałby Sary na każdym kroku. Nastolatka trafia pod opiekę Leona – bezwzględnego byłego komandosa, a obecnie mafiosy. Między dwójką bohaterów zaczyna rodzić się skomplikowane uczucie. Gdy dowiaduje się o tym ojciec dziewczyny, życie Leona znajduje się w poważnym niebezpieczeństwie.

Zanim Patryk Vega zaczął zajmować się takimi filmowymi niewypałami, jak chociażby „Ciacho” lub „Last minute”, w środowisku zasłynął jako twórca jednego z najlepszych obrazów sensacyjnych w historii polskiego kina. Jego „Pitbull” szokował, ale jednocześnie zachwycał swą surowością, rewelacyjnym klimatem oraz doskonałą grą aktorską. W filmie aż roi się od głośnych nazwisk – główne role zagrali m.in. Marcin Dorociński, Andrzej Grabowski, Janusz Gajos i Weronika Rosati. Oparty na faktach „Pitbull” ukazuje najciemniejsze zakątki pracy w policyjnym Wydziale Zabójstw.

Zaprezentowani przez Vegę funkcjonariusze to oddani służbie policjanci, borykający się na co dzień z mnóstwem osobistych problemów. Choroby serca, alkoholizm, rozbite rodziny, depresje – to tylko część cen, jaką muszą oni zapłacić za wykonywanie swojego zawodu. Głównym wątkiem fabularnym „Pitbulla” jest rozpracowanie grupy odpowiedzialnej za porwania i morderstwa ormiańskich handlarzy.

Czwarta lokata naszego zestawienia przypadła kultowemu „Kilerowi” w reżyserii Juliusza Machulskiego. Film ten w doskonały sposób łączy ze sobą konwencję gatunki sensacji z przebojową komedią. „Kiler” dziś uznawany jest za jeden z najśmieszniejszych obrazów w historii polskiego kina. Produkcja Machulskiego wyniosła na aktorski piedestał Cezarego Pazurę, który wcielił się w tytułową rolę. Obok niego widzowie mogli śledzić komediowe popisy Małgorzaty Kożuchowskiej, Janusza Rewińskiego, Jerzego Stuhra, Katarzyny Figury i Jana Englerta.

Głównym bohaterem filmu jest Jerzy Kiler – warszawski taksówkarz, który nie jest raczej zadowolony ze swojego życia. Pewnego dnia w jego własnym mieszkaniu budzą go funkcjonariusze policji, biorący Jurka za legendarnego seryjnego mordercę -„Kilera”. Bohater trafia do aresztu, gdzie cieszy się ogromną popularnością. Z usług zabójcy na zlecenie chce skorzystać szef lokalnej mafii – Siara. Postanawia on uwolnić Kilera zza krat i zlecić mu kolejne zadanie. Jurek widząc, że odgrywanie roli słynnego przestępcy idzie mu całkiem dobrze, postanawia się nie demaskować.

W gronie najlepszych polskich filmów sensacyjnych nie mogło zabraknąć „Prawa i pięści” w reżyserii Jerzego Hoffmana i Edwarda Skórzewskiego. Ten bardzo dojrzały i różniący się znacząco od innych produkcji niniejszego zestawienia obraz, stanowi przykład jednego z najoryginalniejszych dzieł, które rozliczają się z tematyką II wojny światowej.

Głównym bohaterem „Prawa i pięści” jest były więzień obozu koncentracyjnego – Andrzej Kenig (Gustaw Holoubek). Po wojnie mężczyzna zgłasza się na ochotnika do grupy pracowników, którzy mają za zadanie przygotować pobliskie miasteczko do zasiedlenia przez nowych mieszkańców. W trakcie prac Kenig odkrywa, że jego współpracownicy zainteresowani są tylko i wyłącznie grabieżami opuszczonych domostw. Bohater postanawia w pojedynkę sprzeciwić się temu procederowi.

Nie bez powodu „Chłopaki nie płaczą” w reżyserii Olafa Lubaszenki nazywa się naszym odpowiednikiem „Pulp Fiction”. Inspirację słynnym obrazem Quentina Tarantino widać jak na dłoni, jednak co najważniejsze – film polskiego reżysera nie traci przy tym rodzimego klimatu i poziomem humoru dorównuje legendarnej oscarowej produkcji. Świetny scenariusz z rewelacyjnie poprowadzoną historią, a także kultowe dialogi – atuty filmu Lubaszenki można wymieniać jednym tchem. Nic zatem dziwnego, że ta sensacyjna komedia znalazła się w naszym zestawieniu.

„Chłopaki nie płaczą” to historia młodego skrzypka Kuby Brennera (Maciej Stuhr). Głównemu bohaterowi nie widzie się ostatnio najlepiej (utrata ukochanej, zaspanie na ważny egzamin), a jego życie dodatkowo komplikuje się, gdy przez przypadek wplątuje się w mafijne porachunki. Niesłusznie oskarżony o kradzież walizki z pieniędzmi, staje się celem dwóch groźnych gangsterów – Freda (Cezary Pazura) i Gruchy (Mirosław Zbrojewicz), a także syna warszawskiego bossa mafii – Bolca (Michał Milowicz).

Miejsce pierwsze nie mogło przypaść żadnej innej produkcji – bezapelacyjnie „Psy” Władysława Pasikowskiego są najlepszym polskim filmem sensacyjnym wszech czasów. Obraz ten dziś zgodnie uznaje się kultowy, choć w chwili premiery nie brakowało licznych głosów krytyki. Sprzeciw wywoływały niezwykle brutalne sceny przemocy, a także duża ilość wulgaryzmów przewijających się w dialogach. Czarę goryczy przelała u niektórych krytyków słynna scena wyniesienia pijanego funkcjonariusza przez swoich kolegów, śpiewających w tym czasie „Balladę o Janku Wiśniewskim”.

„Psy” to zagmatwana historia byłego esbeka Franza Mauera, który próbuje odnaleźć się w nowej zawodowej rzeczywistości po transformacji ustrojowej. W trakcie jednej z akcji rozpracowujących gangsterską szajkę, Mauer popełnia poważny błąd. Jego konsekwencją jest śmierć dwóch funkcjonariuszy, a sam Franz zostaje zwolniony ze służby. Rozgoryczony bohater rozpoczyna na własną rękę poszukiwania morderców w celu dokonania zemsty.
(W. Chentkiewicz)