Ken Russell

Reżyser, scenarzysta, producent i aktor brytyjski, jeden z najbardziej kontrowersyjnych twórców na świecie. Znany jako autor quasi-biograficznych filmów o słynnych kompozytorach i wielu innych, często bulwersujących śmiałością obyczajową produkcji.

Urodził się 3 lipca 1927 roku w Southampton w Wielkiej Brytanii. W czasie wojny służył w marynarce, co przypłacił załamaniem nerwowym. Zanim związał się z telewizją i zaczął realizować pierwsze filmy, próbował swoich sił jako tancerz (chodził nawet do szkoły baletowej), fotograf i twórca teatralny.

W połowie lat 50-tych związał się z telewizją BBC, gdzie dość prężnie działał jako reżyser krótkometrażowych filmów dokumentalnych. Wraz z początkiem lat 60. udało mu się awansować i zaczął realizować filmy w ramach cyklu „Monitor”. To właśnie tutaj powstały pierwsze obrazy o słynnych kompozytorach – „Prokofiev” (1961), „Elgar” (1963, Writers’ Guild of Great Britain Award), „Bartok” (1964), „The Debbusy Film” (1965), ale też o legendarnej tancerce, Isadorze Duncan (1966), architekcie Antonio Gaudim (1961), czy poecie Dante Rossettim. Filmy zachwycały oryginalną i perfekcyjnie dopracowaną stroną wizualną.

* W międzyczasie zadebiutował jako reżyser pełnometrażowego filmu kinowego „French Dressing” (1964), który, ponownie jak kolejny obraz – „Mózg za bilion dolarów’ z Michaelem Cainem (1967) odniosły porażkę. Sukcesem okazał się dopiero odważny film „Zakochane kobiety” z oskarową Glendą Jackson (1969, nominacja do Oskara, Złotego Globu i BAFTA) i kontrowersyjne, zakazane w niektórych krajach „Diabły” z Vanessą Redgrave i Reedem (1971, National Board of Review Award i Srebrna Taśma za reżyserię).*

* Również na dużym ekranie, reżyser zmierzał się z muzycznymi legendami i geniuszami, tworząc quasi-biograficzne obrazy: „Kochankowie miłości” o Piotrze Czajkowskim (1970), „Mahler” (1974, nominacja do Złotej Palmy i Technical Grand Prize na MFF w Cannes oraz Writers’ Guild of Great Britain Award za scenariusz) i „Lisztomania” (1975).*

Zarówno filmowe „biografie” kompozytorów, jak i innych artystów (pisarza Oskara Wilde’a, aktora Rudolfa Valentino) podpisane przez Russella, charakteryzował brak zgodności faktograficznej. Filmy te były bardziej „reżyserską wizją na temat...”, niż rzeczywistą biografią danego twórcy, co każdorazowo bulwersowało krytyków i opinię publiczną, skazując dzieła Russella na porażki.

Prócz tego typu nonszalancji, filmy reżysera zawsze charakteryzowały się ekstrawagancją wizualną, często łączącą elementy kultury wysokiej z kiczem, oraz śmiałą obyczajowo tematyką, eksplorującą „ciemną naturę” człowieka, ze szczególnym uwzględnieniem seksualności i nieświadomych stanów umysłu. Kontrowersyjne tematy z reguły wplatał w strukturę horroru lub kryminału, czego sztandarowymi przykładami mogą być takie filmy, jak: „Odmienne stany świadomości” (1981), „Zbrodnie namiętności” z Kathleen Turner i Anthonym Perkinsem (1984), „Gotyk” (1986), „Kryjówka Białego Węża” z Hugh Grantem (1989), czy „Być dziwką” z Theresą Russell (1991).

Lata 90-te to głównie telewizyjne filmy z udziałem ówczesnej żony, Hetty Baynes. Najsłynniejsza z nich to kolejna, po „Tęczy” (1989), ekranizacja D.H. Lawrence’a „Kochanek Lady Chatterley” z Joely Richardson i Seanem Beanem (1993).

W 2002 roku, po niemal 10 latach przerwy, zrealizował nie-telewizyjny film „The Fall of the Louse of Usher”, będący „komedią grozy”.

Russell jest scenarzystą wielu swoich filmów, kilka sam wyprodukował, w wielu pojawił się jako aktor. Sporadycznie zdarzyło mu się wystąpić również w nie-swoich produkcjach. Nierzadko wciągał w swoje projekty filmowe również rodzinę – aktualne żony (Hetty Baynes, Lisi Tribble) i dzieci. Do grona jego „nadwornych” aktorów należeli Glenda Jackson i Oliver Reed. Russell bardzo chciał, by w tym towarzystwie znalazła się Barbra Streisand, do której miał ewidentną słabość. Marzył, by zagrała Evitę Peron i Sarę Bernhardt w planowanych przez niego produkcjach biograficznych, ta jednak każdorazowo odrzucała propozycje.

Często brał udział w nowelowych projektach, z których najbardziej znana to, nominowana do Złotej Palmy w Cannes „Aria” (1987). Jest laureatem Nagrody za Całokształt Twórczości, przyznanej podczas MFF w Istambule.