Jerzy Kawalerowicz
Jeden z najwybitniejszych polskich twórców filmowych, autor znanych ekranizacji „Faraona”, „Austerii”, „Matki Joanny od Aniołów” i „Quo Vadis”. Laureat nagród na MFF w Cannes, Wenecji i Berlinie. Współzałożyciel i pierwszy prezes Stowarzyszenia Filmowców Polskich oraz wieloletni kierownik artystyczny Zespołu Filmowego „Kadr”. Od 1980 roku – wykładowca reżyserii w PWSFTViT w Łodzi.
Urodził się 19 stycznia 1922 roku w miejscowości Gwoździec, na Kresach Wschodnich (obecnie Ukraina). Studiował w krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych (1946-49), w międzyczasie odbywając Kurs Przygotowania Filmowego. Zaczynał jako asystent innych reżyserów (m.in. Leonarda Buczkowskiego, Wandy Jakubowskiej). Zadebiutował socrealistyczną „Gromadą” (1951), pierwszy sukces odniósł zaś dzięki utrzymanym w podobnym duchu adaptacjom prozy Igora Neverlego – „Celuloza” (1953) i „Pod gwiazdą frygijską” (1954).
Rok po kryminalno-sensacyjnym „Cieniu” z Zygmuntem Kęstowiczem w roli głównej (1956) zrealizował głośny dramat „Prawdziwy koniec wielkiej wojny”, opowiadający o psychicznych skutkach koszmaru wojny, jednak największe uznanie przyniosły mu kolejne dzieła – zaliczany do nurtu Polskiej Szkoły Filmowej, kameralny dramat „Pociąg” (1959) oraz wybitna adaptacja opowiadania Jarosława Iwaszkiewicza – „Matka Joanna od Aniołów” (1960), obie z genialnymi kreacjami Lucyny Winnickiej – stałej odtwórczyni ról u Kawalerowicza, a prywatnie – żony reżysera.
Oba filmy przyniosły mu uznanie w kraju, ale i zagranicą – „Pociąg” został doceniony na MFF w Wenecji, otrzymując Premio Evrotecnica im. Georgesa Mélièsa, „Matka Joanna…” miała swój pokaz na MFF w Cannes i została uhonorowana Nagrodą Specjalną Jury.
Na fali popularności wielkich ekranizacji literatury w polskim kinie, zrealizował wybitną, nominowaną do Oskara adaptację „Faraona” Bolesława Prusa, z pamiętną kreacją Jerzego Zelnika (1965). Film po dziś dzień zachwyca niezwykłą stroną wizualną, doskonałością kompozycji i inscenizacji. Unikając patosu, z reguły idącego w parze z historycznymi superprodukcjami stworzył dzieło przejmujące i ponadczasowe, o wciąż żywym i aktualnym przesłaniu, w przeciwieństwie do powstałej wiele lat później ekranizacji „Quo Vadis” (2001) – ostatniego, jak się później okaże, filmu reżysera.
** Wcześniej zrealizował kolejne dzieło, cieszące się międzynarodowym uznaniem krytyki – historyczny obraz „Śmierć prezydenta”, dotyczący zamachu na Gabriela Narutowicza (1977, Srebrny Niedźwiedź na MFF w Berlinie, nagroda na MFF w Kadyksie i na MFF Historycznych w Kordobie, Nagroda Specjalna Jury FPFF w Gdyni) oraz uhonorowaną Złotymi Lwami na FPFF w Gdyni „Austerię” z Franciszkiem Pieczką i Wojciechem Pszoniakiem (1982), gdzie po raz kolejny udowodnił swój niezwykły kunszt genialnego adaptatora tekstu literackiego.**
Ponadto, Kawalerowicz był autorem: kameralnego dramatu „Gra” z Winnicką i Holoubkiem (1968), filmu „Spotkanie na Atlantyku” (1980) oraz zrealizowanych w europejskich koprodukcjach obrazów: jugosłowiańsko-włoskiej „Magdaleny” (1971), polsko-francuskiego „Jeńca Europy” (1989), niemieckich „Dzieci Bronsteina” (1990) i polsko - rosyjskiego „Za co?” (1995).
Jerzy Kawalerowicz wieloletnim członkiem PZPR (od 1954 roku) i posłem na Sejm w kadencji 1985-89.
** W ciągu wszystkich lat kariery został uhonorowany wieloma odznaczeniami państwowymi, m.in. Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (1954, 1959), dyplomem Ministra Spraw Zagranicznych za zasługi w propagowaniu polskiej kultury za granicą (1979), Doroczną Nagrodą Ministra Kultury i Sztuki w dziedzinie filmu (1997) i medalem „Zasłużony Kulturze - Gloria Artis” przyznanym przez Ministra Kultury (2005). Otrzymał nagrody za całokształt twórczości – zarówno w Polsce (Specjalny Orzeł 2005, Platynowe Lwy na FPFF w Gdyni 2007), jak i zagranicą (Nagroda im. Luisa Bunuela na FF w Huesca 2003, nagroda specjalna na MFF w Mar Del Plata 2002). Przyznano mu tytuł Doktora Honoris Causa francuskiego Uniwersytetu Paris III - Nowej Sorbony (1998) i PWSFTViT w Łodzi (2000).**
Zmarł 27 grudnia 2007 roku w Warszawie. Został pochowany w Alei Zasłużonych Cmentarza Komunalnego na Powązkach.
Jerzy Kawalerowicz
Data urodzenia | 1922-01-19 |
Miejsce urodzenia | Gwoździec, obecnie Ukraina |
Data śmierci | 2007-12-27 |
Reżyser | |
Scenarzysta | |
Filmografia |