Walter Matthau
Charakterystyczny aktor teatralny i filmowy, który w świadomości widzów zapisał się przede wszystkim jako genialny aktor komediowy, słynący szczególnie z licznych występów w duecie z Jackiem Lemmonem. Jeden z „Dwóch zgryźliwych tetryków” i zdobywca Oskara za drugoplanową rolę w „Szczęściu Harry’ego” Billy’ego Wildera.
21.07.2009 11:34
Urodził się 1 października 1920 roku w Nowym Jorku, w rodzinie rosyjskich Żydów. Dorastał w biednej dzielnicy na Lower East Side i już jako 11 latek podjął się pracy zarobkowej, sprzedając drinki i występując na deskach żydowskiego teatru. Na poważnie zajął się aktorstwem dopiero po wojnie, w czasie której służył w siłach powietrznych i powrócił odznaczony sześcioma gwiazdami za waleczność. Po powrocie zapisał się na warsztaty aktorskie do nowojorskiej The New School.
W 1946 roku zadebiutował na scenie w sztuce „Ten Nights in a Bar Room” na deskach teatru w pensylwańskim Erie. Dwa lata później po raz pierwszy wystąpił na Broadwayu, grając 80-latka w sztuce „Anne of the Thousand Days”, a w 1950 roku po raz pierwszy wystąpił na małym ekranie w jednym z odcinków cyklu „Lux Video Theatre”. Aż do końca lat 60-tych, kiedy na dobre rozwinął skrzydła jako aktor filmowy, stale pojawiał się na małym ekranie w wielu popularnych programach raczkującej, wówczas, telewizji (m.in. „Studio One”, „Goodyear Television Playhouse”, „Alfred Hitchcock Presents”, „General Electric Theatre”, „The DuPont Show of teh Week”, serial „Tallahassee 7000”). W 1955 roku zadebiutował na dużym ekranie w westernie „The Kentuckian” w reżyserii i z udziałem Burta Lancastera.
Zanim nadeszła przełomowa rola u boku Audrey Hepburn i Cary’ego Granta w kryminalnej „Szaradzie” (1963), trzykrotnie spotkał się m.in. z Kirkiem Douglasem („Indiański wojownik” 1955, „Obcy, gdy się spotykają” 1960, „Ostatni kowboj” 1962), zagrał u boku Elvisa Presleya w „Królu Kreolu” Michaela Curtiza (1958), a także zadebiutował jako reżyser filmu „Gangster Story”, w którym wystąpił u boku świeżo poślubionej Carol Grace (1960).
** W 1966 roku po raz pierwszy spotkał się z Jackiem Lemmonem na planie komedii „Szczęście Harry’ego” Billy’ego Wildera, zgarniając Oskara, Golden Laurel Award, Kansas City Film Critics Circle Award i nominację do Złotego Globu dla Najlepszego Aktora Drugoplanowego. Lemmon i Matthau stworzyli razem jeden z najsłynniejszych tandemów w historii kina, rozśmieszając niejedno pokolenie widzów, dzięki wspólnym występom w takich produkcjach, jak: filmowa wersja sztuki Neila Simona „Dziwna para” (1968, Golden Laurel Award, nominacja do Złotego Globu) i powstały 30 lat później sequel „Dziwna para II” (1998), „Strona tytułowa” (1974, David, nominacja do Złotego Globu) i „Najlepszy kumpel” (1981) Wildera, „Dwaj zgryźliwi tetrycy” (1993) i sequel „Jeszcze bardziej zgryźliwi tetrycy” (1995) oraz „Morska przygoda” (1997). W 1971 roku Matthau zagrał też tytułową rolę w debiucie reżyserskim Lemmona, zatytułowanym „Kotch”, zgarniając kolejne nominacje do Oskara i Złotego Globu oraz Kansas City Film Critics Circle Award.**
W pewnym momencie kariery Matthau, co zaskakujące, stał się jednym z czołowych odtwórców ról bohaterów romantycznych (komedie romantyczne: „Kwiat kaktusa” z Goldie Hawn i Ingrid Bergman 1969, „Bogata, wolna, samotna” z Elaine May 1971, „Wizyty domowe” z Glendą Jackson 1978, słynny musical „Hello, Dolly” z Barbrą Streisand 1969).
Był gwiazdą kilku produkcji, powstałych w oparciu o sztuki teatralne i wg scenariusza Neila Simona. Prócz przebojowej „Dziwnej pary” był to „Apartament w Hotelu Plaza” Arthura Hillera (1971) oraz wyreżyserowane przez Herberta Rossa komedie: „Promienni chłopcy” (1975, Złoty Glob, nominacja do Oskara i BAFTA), „Kalifornijska suita”(1978) i „Chcę być gwiazdą filmową” (1982).
** Ośmiokrotnie nominowany był do Złotego Globu, a czterokrotnie do nagrody BAFTA, jednak laureatem obu statuetek został jedynie raz. Złoty Glob zdobył wraz z oskarowym Georgem Burnsem za wspomniany występ w „Promiennych chłopcach” (1975). Nagrodę BAFTA przyniosły mu z kolei tytułowe występy w dwóch produkcjach: komediowym filmie „Pete i Tillie” (1973) i w kryminale „Charley Varrick” (1972).**
W dekadzie lat 80-tych stworzył udane, choć nieco mniej znane, komediowe duety aktorskie: z Robinem Williamsem („Ci, którzy przetrwają” 1983), Danem Aykroydem („Kto tu zwariował” 1988) i Robertem Benignim („Mały diabełek” 1988).
W 1986 roku wystąpił też w roli kapitana Reda w „Piratach” Romana Polańskiego – produkcji, która okazała się dużym niewypałem. Generalnie, lata 80-te to gorszy okres w karierze Matthaua. Zła passa odeszła jednak w niepamięć wraz z ogromnym sukcesem „Dwóch zgryźliwych tetryków” (1993) i „Dennisa rozrabiaki” (1992).
W tych latach wystąpił ponadto w komediach: „Narzeczona dla geniusza” z Meg Ryan i Timem Robbinsem (1994) i „Dziwak z Central Parku” z Ossie’em Davisem (1996) oraz był gwiazdą trzech produkcji w reżyserii syna, Charlesa Matthaua: „Być kochanym przez pana Lamberta” 1991, „Harfa traw” z Sissy Spacek i Jackiem Lemmonem 1995 i „Miłość raz jeszcze” 1998. Ostatnia produkcją z jego udziałem była komedia „Gorąca linia” w reżyserii i z udziałem Diane Keaton (2000).
Matthau wystąpił w sumie w 18 broadwayowskich przedstawieniach, dwukrotnie zgarniając teatralną nagrodę Tony: za rolę w sztuce „A Shot in the Dark” (1961) i kreację Oscara Madisona w teatralnej wersji „Dziwnej pary” (1965).
** W 1997 roku został wyróżniony Specjalną Nagrodą American Comedy za Całokształt.**
Zmarł na atak serca,1 lipca 2000 roku w Santa Monica, w Kalifornii.
