John Schlesinger

Brytyjski reżyser filmowy, z powodzeniem działający również na terenie Hollywood („Nocny kowboj” z Johnem Voightem). Jeden z czołowych twórców nurtu angielskich „Młodych Gniewnych”.

Urodził się 16 lutego 1926 roku w Londynie w rodzinie o żydowskich korzeniach. Pierwsze filmy realizował już jako dziecko, posługując się amatorską kamerą, którą dostał w prezencie w wieku 11 lat. W czasie wojny służył w Royal Engineers, a po jej zakończeniu studiował w oxfordzkim Balliol College, gdzie najpierw związał się z uniwersyteckim stowarzyszeniem teatralnym, a wkrótce po tym został mianowany dyrektorem Oxford Experimental Theatre Company.

W latach 50. aktywnie zajmował się teatrem, działając zarówno w Wielkiej Brytanii, jak i na Antypodach. To wówczas zadebiutował na ekranie jako aktor („Single-Handed” 1953), wówczas też zrealizował pierwszy profesjonalny krótkometrażowy film dokumentalny „Sunday in the Park” (1956).

W 1958 roku podjął pracę w telewizji BBC, dla której zrealizował swój pierwszy, przełomowy film „Terminus” (1961, BAFTA Film Award dla Najlepszego Filmu Krótkometrażowego).

Do kina zawitał jako jeden z czołowych przedstawicieli nurtu angielskich Młodych Gniewnych – grupy młodych, debiutujących twórców, którzy, zwracając się w swoich filmach w stronę uważnej obserwacji codzienności, sprzeciwiali się konwencjonalności powojennego kina i ostro krytykowali zakłamanie ówczesnego społeczeństwa, z jego złudzeniami i brakiem autentyzmu w relacjach międzyludzkich.

* Schlesinger zasłynął jako twórca szczególnie wnikliwych portretów filmowych bohaterów - w debiutanckim „Rodzaju miłości” z Alanem Batesem (1962, Złoty Niedźwiedź w Berlinie), powstałej rok później ekranizacji „Billiego kłamcy” z Tomem Courtenayem i Julie Christie (1963) i w głośnym, przełomowym „Darling” z oskarową Christie, Dirkiem Bogardem i Laurencem Harveyem (1965, nominacja do Oskara, Złotego Globu, Directors Guild of America Award i BAFTA). Z, wypromowaną dzięki niemu, aktorką spotkał się również w 1967 roku na planie kostiumowego romansu „Z dala od zgiełku” i w 1983 roku na planie dramatu TV „Separate Tables” z Batesem.*

W 1969 roku z powodzeniem zadebiutował po drugiej stronie oceanu, jako reżyser, nagrodzonego Oskarem dla Najlepszego Filmu, wpisującego się w klimat tamtejszej kontestacji, poruszającego temat męskiej prostytucji dramatu „Nocny kowboj” z Johnem Voightem i Dustinem Hoffmanem (Oskar, nagroda BAFTA, Directors Guild of America Award i nominacja do Złotego Globu).

W 1971 roku zrealizował brytyjski dramat „Sunday, Bloody Sunday” z Glendą Jackson i Peterem Finchem (BAFTA, David, nominacja do Oskara i Directors Guild of America Award za reżyserię), a później, już w Stanach nakręcił thrillery: „Dzień szarańczy” z Donaldem Sutherlandem (1975)* i głośnego „Maratończyka” z Dustinem Hoffmanem i Laurencem Olivierem (1976, nominacja do Złotego Globu za reżyserię) oraz dramat wojenny „Jankesi” z Richardem Gere i Vanessą Redgrace (1979, National Board of Review Award, European David, Evening Standard British Film Award, nominacja do BAFTA).*

* W późniejszym okresie został laureatem dwóch telewizyjnych nagród BAFTA za filmy: „An Englishman Abroad” z Alanem Batesem (1984) i „A Question of Attribution” z Jamesem Foxem (1992).*

Mimo wielu usilnych starań (thriller „Zdrajcy” z Seanem Pennem i Timothym Huttonem 1985, muzyczny dramat „Madame Sousatzka” z Shirley MacLaine 1988, dramat „Niewinni” z Isabellą Rossellini, Campbellem Scottem i Anthonym Hopkinsem 1993, kryminały: „Wzgórza Pacyfiku” z Melanie Griffith 1990 i „Oko za oko” z Kieferem Sutherlandem 1996, komedia romantyczna „Układ prawie idealny” z udziałem Madonny i Ruperta Everetta 2000), nigdy nie udało mu się wrócić do formy i osiągnąć poziomu i sukcesów porównywalnych z tymi z przełomu lat 60-tych i 70-tych.

John Schlesinger sporadycznie pojawiał się jako epizodyczny aktor na planie różnych (również swoich) produkcji filmowych. W latach 80-tych zasłynął jako reżyser widowisk operowych, wystawionych m.in. w London’s Royal Opera House (1981, „Les Contes d’Hoffmann” Offenbacha) oraz podczas festiwalu w Salzburgu (1989, „Un Ballo in Maschera” Verdiego, z udziałem Placido Domingo).

Zmarł 25 lipca 2003 roku w Palm Springs w Kalifornii.

* Jeszcze za życia uhonorowany został szeregiem nagród specjalnych - Distinguished Achievement Award na MFF w Hamptons (1995), Academy Fellowship BAFTA Award (1996), Nagroda na festiwalu Camerimage w Łodzi (1996), L.A. Outfest Achievement Award (1997), Specjalna Hollywood Film Award (1999) i Directors Guild of Great Britain Award (2002) za wybitne osiągnięcia w dziedzinie reżyserii.*