Arcydzieła amerykańskiego kina. 90 lat Warner Bros. – przegląd w 9 polskich miastach

*2001: Odyseja kosmiczna 2001: A Space Odyssey*

reż. Stanley Kubrick
obsada: Keir Dullea, Gary Lockwood, William Sylvester, Daniel Richter, Douglas Rain
USA 1968, 141’

Arcydzieło gatunku science-fiction. Kubrick wyznaczył nowe perspektywy filmom popularno-naukowym i zredefiniował granice filmu, rozszerzając je na czystą kontemplację natury ludzkości. Czas akcji filmu rozciąga się od zarania dziejów człowieka po rok tytułowy. Na Ziemi, w epoce kamienia łupanego, w obecności tajemniczego monolitu człowiek po raz pierwszy używa narzędzia jako broni przeciwko pobratymcowi i czyni w ten sposób krok ku zdobyciu inteligencji. W 1999 roku kosmonauci odkrywają na Księżycu podobny czarny obelisk. W roku 2001 na statku kosmicznym krążącym pomiędzy Jupiterem a Ziemią komputer pokładowy popełnia błąd, uśmiercając większość załogi i aby ukryć swoją winę doprowadza do śmierci kolejnych ludzi. Poza czasem: jedyny człowiek, który przeżył podróż na Jupitera, przenosi się na kolejny etap rozwoju ludzkości.

*Co się zdarzyło Baby Jane? What Ever Happened to Baby Jane?*

reż. Robert Aldrich
obsada: Bette Davis, Joan Crawford, Victor Buono
USA 1962, 134’
Dwie legendarne gwiazdy złotej ery Hollywood, Bette Davis i Joan Crawford, przenoszą autentyczny prywatny i zawodowy konflikt na ekran w słynnym, kontrowersyjnym thrillerze psychologicznym Roberta Aldricha. Film opowiada o dwóch siostrach, podstarzałych aktorkach, które żyją pod jednym dachem w atmosferze nienawiści i strachu. Nominowana do Oscara Davis wciela się w postać byłej dziecięcej gwiazdy kina Baby Jane Hudson, zaś Crawford w rolę niepełnosprawnej Blanche. Co się zdarzyło Baby Jane? to niezapomniane studium popadania w obłęd z szokującym zakończeniem. Według American Film Institute jeden z 400 najważniejszych filmów amerykańskich wszechczasów.

*Egzorcysta The Exorcist*

reż. William Friedkin
obsada: Ellen Burstyn, Max von Sydow, Linda Blair
USA 1973. 122’ Egzorcysta, nominowany do Oscara w dziesięciu kategoriach, w tym do najważniejszej – za najlepszy film – od momentu wejścia na ekrany w 1973 roku był sukcesem frekwencyjnym, ale jednocześnie wzbudzał kontrowersje. Jest to opowiedziana w realistyczny sposób opowieść o niewinnym dziecku nawiedzonym przez tajemniczego ducha. Matka dziewczynki, zdeterminowana, by uratować ją z mocy demona, zwraca się o pomoc do dwóch księży, przepełnionego wątpliwościami Karrasa, oraz ojca Merrina, o wierze niewzruszonej jak skała. Najlepszy horror wszechczasów nadal przeraża jak żaden inny.

*Tramwaj zwany pożądaniem A Streetcar Named Desire*

reż. Elia Kazan
Obsada: Vivien Leigh, Marlon Brando, Kim Hunter, Karl Malden, Rudy Bond, Nick Dennis
USA 1951, 122’
Jeden z najgłośniejszych filmów lat 50., adaptacja nagrodzonej Pulitzerem sztuki Tennessee Williamsa, słynąca z wielu kontrowersji związanych z zabiegami hollywoodzkiej cenzury. Słynna Scarlett z Przeminęło z wiatrem, czyli Vivien Leigh gra neurotyczną piękność Blanche du Bois, którą nęka brutalny mąż siostry Stanley Kowalski (charyzmatyczny Marlon Brando w pierwszej ważnej roli). Oscary otrzymał tercet aktorski Leigh, Kim Hunter, Karl Malden. Pominięty został jedynie Brando, ale to właśnie jego rozpaczliwy krzyk „Stella! Stella! Stella!” przeszedł do historii amerykańskiego kina.

*Deszczowa piosenka Singin' in the Rain*

reż. Stanley Donen, Gene Kelly
obsada: Gene Kelly, Donald O'Connor, Debbie Reynolds, Jean Hagen, Millard Mitchell, Cyd Charisse
USA 1952, 103’
Gene Kelly, Debbie Reynolds i Donald O’Connor w jednym z najlepszych i najsłynniejszych musicali wszechczasów, obfitującym w niezapomniane numery taneczne i wokalne, na czele z nieśmiertelnym tańcem w deszczu Kelly’ego. Akcja filmu rozgrywa się w trakcie przełomu dźwiękowego w hollywoodzkim kinie, pokazując techniczną i aktorską rewolucję tych czasów w krzywym zwierciadle. Gwiazdor Don Lockwood (Kelly) występuje z nieutalentowaną i nierozgarnietą pięknością Liną Lamont (Jean Hagen). Widzowie nie chcą już oglądać niemych filmów, łaknąc tylko tych mówionych. Okazuje się, że piskliwy głos Lamont, ulubienicy szefów wytwórni, wywołuje na salach kinowych niezaplanowany rechot. Studio decyduje się, żeby zdubbingować gwiazdę głosem młodej Kathy Selden (Reynolds).

*Mechaniczna pomarańcza A Clockwork Orange*

reż. Stanley Kubrick
obsada: Malcolm McDowell, Patrick Magee, Michael Bates, Adrienne Corri
Wielka Brytania, USA 1971, 136’
Chuligan Alex doskonale się bawi kosztem innych: dokonuje rozbojów, gwałtów i kradzieży. Transformacja pozbawionego wszelkich zasad moralnych łobuza w porządnego obywatela poprzez brutalne pranie mózgu (nowatorską terapię) i jego powrót do dawnych praktyk stało się osnową przerażającej wizji Kubricka zaczerpniętej z przełomowej powieści Anthony’ego Burgessa, osadzonej gdzieś w nieokreślonej przyszłości. Nastrój osaczenia potęguje wspaniała muzyka elektroniczna. Na ścieżkę dźwiękową filmu składają się m.in. utwory stworzone przez Wendy Carlos na syntezatorze Mooga i klasyki Beethovena. Film wzbudzał kontrowersje od pierwszych pokazów, ale i tak został nominowany do Oscara w czterech kategoriach. Moc oddziaływania filmu nie słabnie: do dziś Mechaniczna pomarańcza szokuje i pociąga jednocześnie.

*Buntownik bez powodu Rebel Without a Cause*

reż. Nicholas Ray
obsada: James Dean, Natalie Wood, Sal Mineo
USA 1955, 111’
Kino kultowe, filmowy przebój, który uczynił Jamesa Deana nieśmiertelnym. Najsłynniejsze dzieło Raya rozpoczęło popularny trend filmów o problemach młodzieży oraz paradoksalnie falę lekkich teen movies, którymi amerykańskie wytwórnie przyciągały do kin nową, młodą publiczność. Z ekranowym Buntownikiem bez powodu Jimem Starkiem, wrażliwym, lecz nieakceptowanym młodzieńcem, utożsamiały się miliony amerykańskich nastolatków, znudzonych fałszywym kinem dorosłych i mitologią American dream, którą było naszprycowane hollywoodzkie kino lat 50. Młodzi Amerykanie zobaczyli na ekranie samotnych nastolatków-outsiderów, walczących z rodzicami, nauczycielami i samymi sobą. Fantastyczne role Deana i niezwykłego Sala Mineo w roli Plato.