Arthur Penn

Ceniony, amerykański reżyser filmowy, telewizyjny i teatralny. Twórca słynnego filmu „Bonnie i Clyde” i kilku innych, znanych dzieł, idealnie wpisujących się w kontrkulturowe nastroje w Ameryce przełomu lat 60. i 70.

Urodził się 27 września 1922 roku w Filadelfii. W czasie II wojny światowej służył w amerykańskiej armii, dla rozrywki dołączając do wojskowej grupy teatralnej. W latach 50. pracował dla telewizji NBC i CBS, reżyserując różne rodzaje show i seriali „złotej ery” telewizji (m.in. „Playhouse 90” 1957-58, nominacja do Emmy), jednocześnie stając się uznanym reżyserem teatralnym (m.in. „Dwoje na huśtawce” z Henrym Fondą i Anne Bancroft 1958), okrzykniętym „najzdolniejszym twórcą od czasów Elii Kazana”.

* Jego reżyserskim debiutem na dużym ekranie był western „Rewolwer z lewej ręki” z Paulem Newmanem (1958)*

. W 1962 roku, z powodzeniem przeniósł na ekran sztukę „Cudotwórczyni” z Anne Bancroft, tę samą, za której inscenizację otrzymał w 1960 roku nagrodę Tony dla Najlepszego Reżysera.

Filmowa adaptacja „Cudotwórczyni” przyniosła mu pierwszą nominację do Oskara i Directors Guild of America Award oraz OCIC Award na MFF w San Sebastián. Później zrealizował, wspólnie z Johnem Frankenheimerem, wojenny thriller „Pociąg” z udziałem Burta Lancastera (1964), zadebiutował w roli producenta kryminału „Pewien Mickey” z Warrenem Beattym (1965, nominacja do Złotego Lwa w Wenecji) i spotkał się z Marlonem Brando i Jane Fondą na planie słynnej „Obławy” (1966), zanim zasłynął na wielką skalę, dzięki produkcji „Bonnie i Clyde” z Warrenem Beatty i Faye Dunaway w rolach słynnej pary morderców (1967, nominacja do Oskara, BAFTA, Złotego Globu i Directors Guild of America Award).

Dwa lata później otrzymał ostatnią nominację do Oskara i zadebiutował jako scenarzysta filmu „Restauracja Alicji”, będącego swoistym manifestem pokolenia dzieci-kwiatów (1969), a w 1970 roku nakręcił kolejne dzieło kina kontestacji, anty-western „Mały wielki człowiek” ze znakomitą rolą Dustina Hoffmana (wyróżnienie FIPRESCI na MFF w Moskwie).

W kolejnych latach rzadziej, i z mniejszymi sukcesami stawał po drugiej stronie kamery, skupiając się raczej na twórczości teatralnej. Po raz kolejny spotkał się z Marlonem Brando na planie westernu „Przełomy Missouri” z Jackiem Nicholsonem (1976), dwukrotnie reżyserował też Gene’a Hackmana: w czarnym kryminale „W mroku nocy” (1975) oraz w słynnym thrillerze szpiegowskim „Cel” z Mattem Dillonem (1985). Później zrealizował jeszcze tylko horror „Śmiertelnie mroźna zima” (1987), komedię przygodową „Penn&Teller Get Killed” (1989) i telewizyjne dramaty: „Portret” (1993), z udziałem pamiętnych gwiazd dawnego kina – Lauren Bacall i Gregory’ego Pecka oraz dotykające niewygodnych prawd na temat okrutnej polityki apartheidu w południowej Afryce, „Akta hańby” (1996, nominacja do Emmy), z Erikiem Stoltzem.

Zasłynął jako twórca, który wyreżyserował wiele nominowanych do Oskara kreacji aktorskich, stworzonych przez ośmiu różnych aktorów. Wśród nominowanych odtwórców znaleźli się: Patty Duke, Anne Bancroft, Estelle Parsons, Warren Beatty, Faye Dunaway, Gene Hackman, Michael J. Pollard i Chief Dan George, z czego troje - Duke, Bancroft i Parsons zdobyli statuetki za role w jednym z filmów Penna.

* Otrzymał szereg nagród za całokształt twórczości, w tym Honorową Nagrodę Los Angeles Film Critics Association (2002) i Honorowego Złotego Niedźwiedzia na MFF w Berlinie (2007).*