Elżbieta Czyżewska

Urodziła się 14 maja 1938 roku w Warszawie. Studiowała w warszawskiej PWST, którą ukończyła w 1960 roku. W tym samym roku zaliczyła zarówno debiut sceniczny na deskach Teatru Dramatycznego, z którym związała się na 6 kolejnych lat, jak również debiut filmowy w komedii Stanisława Barei „Mąż swojej żony” z Bronisławem Pawlikiem.

Najsłynniejszym występem scenicznym Czyżewskiej była rola w sztuce „Po upadku” Arthura Millera, w której znakomicie wykorzystała mit Marilyn Monroe, tworząc pastisz wizerunku legendarnej gwiazdy.

Niemal natychmiast odniosła sukces – uwielbiana przez publiczność i reżyserów, przez kolejne lata niemal nie schodziła z ekranów i sceny. W ciągu zaledwie kilku lat kariery w Polsce wzięła udział w blisko 30 produkcjach filmowych. Była swego rodzaju fenomenem medialnym – nie miała klasycznej urody amantki, mimo to ujmowała całe rzesze widzów nieokreślonym „czymś”, będącym splotem ciepła, wrażliwości, seksapilu i wdzięku.

Zasłynęła na szeroką skalę jako aktorka komediowa, gwiazda takich filmów, jak: „Gdzie jest generał…” Tadeusza Chmielewskiego, „Giuseppe w Warszawie” Stanisława Lenartowicza, „Święta wojna” Juliana Dziedziny, „Żona dla Australijczyka”, „Kapitan Sowa na tropie” i „Małżeństwo z rozsądku” Stanisława Barei.

W ciągu kilku lat szczytowego okresu kariery zdążyła jednak wykazać się również jako doskonała odtwórczyni ról dramatycznych w filmach. Zagrała ważne role u Wojciecha Jerzego Hasa („Złoto”, „Rękopis znaleziony w Saragossie”), Kazimierza Kutza („Milczenie”), ówczesnego męża, Jerzego Skolimowskiego (etiudy „Hamleś i „Erotyk, „Rysopis”, „Walkower”), Aleksandra Forda („Pierwszy dzień wolności”), Tadeusza Konwickiego („Zaduszki” 1961), Janusza Nasfetera („Niekochana”) i Andrzeja Wajdy („Wszystko na sprzedaż”). W 1965 roku aktorka związała się z amerykańskim publicystą, Davidem Halberstamem, który wsławił się jako autor tekstu krytykującego politykę Gomułki, co uczyniło zeń „persona non grata” w Polsce Ludowej i wymusiło na nim konieczność powrotu do USA. I tak, w 1967 roku, Czyżewska, będąc u szczytu kariery wyemigrowała wraz z mężem za ocean.

** Już dwa lata później zaliczyła, co prawda swój amerykański debiut w filmie Roberta Downeya Sr „Putney Swope” (1969), jednak nie udało jej się wówczas ruszyć kariery ani o krok naprzód. Dopiero z końcem lat 80-tych zaczęła grywać nieco więcej, głównie epizodycznych ról – w „Straconych latach” Sidneya Lumeta, „Pozytywce” Costy-Gavrasa, „Sprzedawcy cadillaków” z Robinem Williamsem, czy „Pocałunku przed śmiercią” z Mattem Dillonem. Związała się też z off-Broadwayowską sceną, w 1990 roku potwierdzając swój status znakomitej aktorki, jako laureatka prestiżowej nagrody teatralnej OBIE Award za rolę w sztuce „Crowbar” w reżyserii Maka Wellmana.**

Jedyną pierwszoplanową kreacją, jaką stworzyła w kinie amerykańskim była rola polskiej emigrantki, Haliny Nowak w amerykańskim dramacie „Niewłaściwe miejsce” Louisa Yansena (1989).

W międzyczasie pojawiała się na planie polskich produkcji („Debiutantka” Barbary Sass 1981, „Limuzyna Daimler-Benz” Filipa Bajona, „Odwet” Tomasza Zygadły 1982, „Kocham kino” Piotra Łazarkiewicza 1987). W 1994 roku powróciła też na deski Teatru Dramatycznego w Warszawie, jako jedna z gwiazd „Szóstego stopnia oddalenia” w reżyserii Piotra Cieplaka. W 1996 roku wystąpiła w głośnej komedii romantycznej „I Love You, I Love You Not” z Judem Law, Jeanna Moreau i Claire Danes, a trzy lata później – w filmie z tego samego gatunku, zatytułowanym „Już nadchodzi” (1999). Wzięła udział w komedii „O.K. Garage” z Johnem Turturro oraz dała gościnne występy w takich serialach, jak: „Seks w wielkim mieście”, „Brygada ratunkowa” i „Prawo i porządek”.

W 2006 roku wzięła udział w głośnej ekranizacji bestsellerowej powieści „S@motność w sieci” Witolda Adamka. Utożsamia się z emigracją marca 1968 roku.

** W latach 1963-65, trzy lata z rzędu została laureatką plebiscytu na najpopularniejszych aktorów telewizyjnych, dwukrotnie otrzymując Srebrny, a raz - Złoty Ekran. W 1987 roku powstał film „Anna” Yurka Bogayewicza, luźno oparty na biografii aktorki.**