Hanna Skarżanka: Polska aktorka szpiegowała Niemców

Dziś przypominamy niezwykłe losy aktorki, która z narażeniem życia walczyła z niemieckim okupantem i komunistycznym reżimem.

Aktorskie dokonania Skarżanki są niemal równie nieznane, co jej bohaterskie czyny okresu drugiej wojny światowej i stanu wojennego.

* - Wydawało mi się, że ona nigdy nie zgaśnie, bo przecież miała w sobie cygańską ikrę*- powiedział nad jej grobem Wojciech Młynarski, przyjaciel aktorki i autor tekstów piosenek, które śpiewała.

Dziś przypominamy niezwykłe losy aktorki, która z narażeniem życia walczyła z niemieckim okupantem i komunistycznym reżimem.

Wybitna aktorka i piosenkarka przyszła na świat 8 marca 1917 roku w Mińsku. Skarżanka wywodziła się z rodziny o ziemiańskich tradycjach. Dlatego nie dziwi, że w 1937 roku rozpoczęła studia na Wydziale Rolnym Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie.

Równolegle uczęszczała do konserwatorium, później przeniosła się na polonistykę, gdzie połknęła bakcyla teatru. Do marca 1941 roku była członkiem zespołu wileńskiego Teatru Małego.

Niestety, wybuch wojny przerwał jej przygotowania do egzaminu na stołeczną PWST oraz uniemożliwił zaplanowany debiut teatralny.

Oglądając ją w filmach Stanisława Barei czy Witolda Leszczyńskiego („Żywot Mateusza”)
większość widzów nie zdaje sobie sprawy, że ta niepozorna kobietka miała za sobą bohaterką przeszłość, wykazując się niezwykłą odwagą podczas drugiej wojny światowej.

Niedługo po zajęciu Wilna przez wojska niemieckie, Skarżanka rozpoczęła pracę w kasynie żołnierskim, gdzie zbierała informacje dla polskiego wywiadu!

Mało tego, podczas okupacji należała do Kedywu Okręgu Wileńskiego AK.

Walcząc w szeregach AK Hanna Skarżanka działała pod pseudonimami Nira oraz… Aktorka.

Skarżanka uczestniczyła również w akcji „Freza” polegającej na odbiciu Eugeniusza Chylińskiego z więzienia na Łukiszkach.

Po upadku operacji „Ostra Brama” w lipcu 1944 roku Skarżanka została zdekonspirowana. Za przynależność do Armii Krajowej internowano ją w Kałudze. Warto dodać, że podczas wojny aktorka straciła męża i ojca.

Trudy okupacji i konspiracja nie przeszkodziły jej w kontynuowaniu nauki aktorstwa. Skarżanka była aktywną słuchaczką tajnego Studium Teatralnego pod kierownictwem Mieczysława Szpakiewicza.

Oficjalnie zadebiutowała na scenie 3 grudnia 1944 roku w Polskim Teatrze Dramatycznym. Przed kamerą po raz pierwszy pojawiła się dwa lata później w dramacie obyczajowym „Dwie godziny” Stanisława Wohla.

Karierę filmową zaczęła robić w pierwszej połowie lat 50. To właśnie wtedy zagrała w „Piątce z ulicy Barskiej” czy „Pokoleniu”.

Na łamach Rewii Andrzej Kopiczyński, z którym aktorka wystąpiła w jednym z odcinków „Czterdziestolatka”, wspomina, że Skarżanka bardzo cieszyła się z każdej roli.

Kiedy spojrzy się na jej filmografię, nie ulega wątpliwości, że Skarżanka była jedną z ciężej pracujących aktorek powojennej Polski.

W ciągu swojej kariery wykreowała ogromną ilość ról filmowych i serialowych, jednocześnie nie rezygnując z występów w teatrze.

Na początku lat 80. aktorka ponownie zaangażowała się w działalność konspiracyjną. W stanie wojennym współpracowała z wydawnictwem CDN.

W jej mieszkaniu była skrzynka kontaktowa. Skarżanka zajmowała się również kolportażem Tygodnika Mazowsze.

- W stanie wojennym byłem studentem Wydziału Matematyki Uniwersytetu Warszawskiego. Między innymi pracowałem przy druku Reduty - podziemnego miesięcznika dla wojska. Po drukowaniu zabierałem chyba prawie cały nakład (w każdym razie znaczącą jego część) i zawoziłem go do mieszkania pani Hanny Skarżanki. Za każdym razem spotykałem się z nią osobiście. Byłem u niej w mieszkaniu kilka, a może kilkanaście razy. Imponowało mi, że współpracuję z tak znaną osobą. Telefonowałem też do niej, gdy coś się obsunęło. Zapamiętałem ją jako osobę nie tylko sympatyczną i ciepłą, ale także rzeczową i solidną - tak aktorkę z tamtego okresu zapamiętał Wojciech Wąs.

W stanie wojennym za namową ks. Jerzego Popiełuszki Skarżanka organizowała spektakle w kościołach. W 1982 roku została kierownikiem artystycznym Muzeum Archidiecezji Warszawskiej. Organizowała koncerty, przedstawienia i wystawy. Wzięła udział w bojkocie telewizji. Pomagała również rodzinom internowanych.

Była też członkiem komisji sporządzającej raport na temat działalności aktorów w stanie wojennym. W 1979 roku Skarżanka przeszła na emeryturę, choć na krótko przed śmiercią można było zobaczyć ją na scenie warszawskiego Ateneum.

Ostatnim filmem, w którym zagrała, było „Papierowe małżeństwo” Krzysztofa Langa. Hanna Skarżanka zmarła 8 listopada 1992 roku w Warszawie. W 2007 roku odznaczono ją pośmiertnie Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski. (Rewia/Film Polski/gk/mf)