Zasłona dymna

Wielu twórców wyobrażało sobie już miasta zasiedlone przez ślepców. Zarówno José Saramago jak i Fernando Meirelles chcieli nas przekonać, że kiedy zasypia zmysł wzroku, w ludziach budzą się demony. Społeczność ślepców w ich mniemaniu ulec musi zezwierzęceniu. W "Oczach Julii" Guillema Moralesa utrata wzroku to pierwszy krok do popadnięcia w szaleństwo. Jakimowski ani przez chwilę nie demonizuje ślepoty. Podchodzi do niej z namaszczeniem, badawczym zacięciem, analityczną cierpliwością, ale i ludzką czułością. Tworzy dzięki temu precyzyjnie skonstruowany scenariusz. Portretuje jednostki, które żyją w obrębie typowej struktury społecznej, a nie jej groteskowej karykatury. W granicach zasiedlonej przez nich rzeczywistości – w poznanej, oswojonej i bezpiecznej przestrzeni lizbońskiego ośrodka dla niewidomych – pojawia się tylko przysłowiowy "ten obcy", Ian (Edward Hogg)
.
Jest kimś, kto próbuje zaczynać coś od nowa, społecznym wyrzutkiem. A może po prostu indywidualistą o nietypowych poglądach na życie?

Ian jest ślepy, ale nie używa laski do wystukiwania sobie drogi. To świadectwo odwagi, które wystarczy, żeby zostać odrzuconym. Mężczyzna nie daje jednak za wygraną i przyjeżdża do ośrodka, żeby uczyć niewidomych rozumienia świata, słyszenia jego mowy i poruszania się w nim za pomocą echolokacji. Ian zmusza ich do zatrzymania się i posłuchania tego, co w trawie piszczy, zatroszczenia się o własną wyobraźnię i rozbudowania jej do rozmiarów świata, w którym można się bezpiecznie osiedlić. Przypomina trochę proroka, który zasklepioną w swoich lękach społeczność ożywia obietnicą raju. Jak każdy prorok zostaje jednak poddawany kolejnym testom – na wiarę, prawdomówność, autentyczność. I jak żaden – nie jest chroniony przed popełnianiem błędów, upadaniem i nadwyrężaniem ciała. Znajdzie się wśród jego uczniów lękliwy niedowiarek i przepełniony złością zdrajca. Znajdzie się też kobieta (Alexandra Maria Lara), która niczym biblijna Eva (cóż za
zbieżność imion!) zechce zasmakować prawdziwej wiedzy i bez względu na konsekwencje, opuści mury ośrodka, by udać się z Ianem na spacer zatłoczonymi, pełnymi zakrętów i niespodzianek ulicami Lizbony.

W wyobraźni mieszkańców rajskiego ośrodka, Ian przeistoczy się jednak w szatana, który okłamuje i mami sztuczkami. O ile w Biblii, obcy rzeczywiście wniósł zło do raju, o tyle w historii Jakimowskiego jest on raczej kimś, kto przynosi w darze świadomość. Inną sprawą jest to, że nie od dziś wiadomo, iż świadomość jest czymś, co najtrudniej przeciera sobie drogę w obrębie małych, odizolowanych struktur społecznych, ale i najszybciej je rozbija, kiedy już znajdzie dla siebie miejsce w ich obrębie. Jakimowski – jak wielu innych twórców – udowadnia, że rozumie ten mechanizm, ale jako jeden z nielicznych za sprawą wielkiej metafory i intymnej historii autentycznie skłania do usłyszenia głosu współczesności.