Luchino Visconti

Włoski reżyser filmowy i teatralny, jeden z najwybitniejszych twórców w historii europejskiego kina. Współtwórca filmowego nurtu włoskiego neorealizmu. Największy arystokrata wśród filmowców.

Urodził się 2 listopada 1906 roku w Mediolanie w bardzo zamożnej, arystokratycznej rodzinie. Mimo, że nie odebrał zbyt dobrego wykształcenia, z rodzinnego domu wyniósł zainteresowanie teatrem, operą, muzyką klasyczną (grał na wiolonczeli w rodzinnym sekstecie), jak również tendencję do nostalgicznego zwrotu w kierunku minionej epoki największej świetności klasy burżuazyjnej.

Przygodę z filmem zaczynał w latach 30., jako asystent na planie filmów Jeana Renoira („Wycieczka na wieś” 1936) oraz współtwórca scenariuszy (razem pracowali nad filmową adaptacją „Toski”, nazwisko Viscontiego w końcu nie pojawiło się w napisach końcowych).

* Zadebiutował w 1943 roku, jako reżyser kryminalnego filmu „Opętanie”, uchodzącego za jedną z jaskółek neorealizmu. Za dojrzały i pełny przejaw tego nurtu uchodzi powstały w 1948 roku z udziałem sycylijskich naturszczyków, nominowany do Złotego Lwa w Wenecji obraz „Ziemia drży”, z kolei za ostatnie dzieło, zdradzające zainteresowanie reżysera tematyką realistyczną, uznaje się film „Rocco i jego bracia” z Alainem Delonem w roli tytułowej (1960, nagroda FIPRESCI i Special Prize MFF w Wenecji oraz Bodil Award, dwie Srebrne Taśmy i nominacja do BAFTA za Najlepszy Film Zagraniczny).*

W międzyczasie, Visconti nakręcił dwa filmy z brylującą na ekranie Anną Magnani („Najpiękniejsza” 1950, nowela powstała w ramach projektu „Jesteśmy kobietami” 1952), po raz pierwszy spotkał się z Marcello Mastroiannim na planie ekranizacji „Białych nocy” (1957, Srebrny Lew w Wenecji), zaś przede wszystkim, zrealizował przełomowe dzieło „Zmysły” (1954).

Film znamionował wielkie zmiany w twórczości Viscontiego i zawierał w sobie podstawowe elementy stylu, właściwego jego najwybitniejszym dziełom, któremu przyświecała idea traktowania kina jako wystawnego spektaklu, bazującego i czerpiącego obficie z XIX-wiecznej tradycji operowej, teatralnej, literackiej, plastycznej i muzycznej.

* Najpełniejszą i najbardziej znaną realizacją nowego stylu był, nagrodzony Złotą Palmą w Cannes „Lampart” z Clauda Cardinale, Burtem Lancasterem i Alainem Delonem, ze słynną, symboliczną, 40-minutową sceną balu (1963).*

Począwszy od tego filmu, twórczość Viscontiego była jednorodna stylistycznie i tematycznie, niemal za każdym razem dotykając, poruszonego tutaj po raz pierwszy, motywu upadku rodziny, pewnej epoki i niesionych wraz z nią wartości.

* Po reżyserii nagrodzonego Złotym Lwem w Wenecji, czarno-białego filmu „Błędne gwiazdy Wielkiej Niedźwiedzicy” z Claudią Cardinale w roli głównej (1965) i ekranizacji powieści „Obcy” Camusa, z Marcello Mastroiannim w roli głównej (1967), przystąpił do realizacji tzw. „trylogii niemieckiej”, na którą złożyły się: „Zmierzch bogów” (1969, nominacja do Oskara za scenariusz), „Śmierć w Wenecji” (1971, 25th Anniversary Prize na MFF w Cannes) i „Ludwig” (1972). Dając upust swojej fascynacji kulturą niemiecką (Mahler, Mann, Friedrich), reżyser idealnie odzwierciedlił tutaj „wyznawaną” przez siebie postawę dekadenta pewnego typu (burżuazyjnej) kultury. W tym samym duchu zrealizowane zostały również ostatnie dzieła reżysera – „Portret rodziny we wnętrzu” (1975) i „Niewinne” (1976).*

Visconti zmarł na zawał, 17 marca 1976 roku w Rzymie. Zostanie zapamiętany jako wybitny autor filmowy, ale również jako uznany twórca teatralny, mający na koncie ponad 40 spektakli i oper.