Jerzy Antczak
Miejsce urodzenia: | Włodzimierz Wołyński, Polska |
Reżyser: | Epilog Norymberski (1970) (więźniarka obozu w Oświęcimiu) Chopin - Pragnienie miłości (2002) Hrabina Cosel (1968) (Lecherenne) Mistrz (1966) (1966) (reżyser Makbeta) Spóźnieni przechodnie (1962) (dziewczyna na rowerze) Noce i dnie (1975) (oficer niemiecki) |
Scenarzysta: | Epilog Norymberski (1970) (więźniarka obozu w Oświęcimiu) Chopin - Pragnienie miłości (2002) Noce i dnie (1975) (oficer niemiecki) |
Filmografia: | Ogniomistrz (1961) (Ren) Chopin - Pragnienie miłości (2002) Pierwszy start (1950) (Przewodniczący zebrania ZMP) Hrabina Cosel (1968) (Lecherenne) Czas przeszły (1961) (Hugo) Trzy opowieści (1953) (Rafał) Na białym szlaku (1962) (pułkownik duński) Mistrz (1966) (1966) (reżyser Makbeta) Spóźnieni przechodnie (1962) (nauczyciel gimnastyki) Kariera (1954) (bikiniarz) Trzy starty (1955) (Józef) Noce i dnie (1975) (oficer niemiecki) |
Znany reżyser filmowy i teatralny, aktor, scenarzysta i producent filmowy. Autor słynnej ekranizacji „Nocy i dni” Marii Dąbrowskiej, z udziałem Jerzego Bińczyckiego i Jadwigi Barańskiej, prywatnie – żony reżysera.
Urodził się 25 grudnia 1929 roku we Włodzimierzu Wołyńskim na Kresach Wschodnich (obecnie Ukraina). Mimo bardzo młodego wieku, podczas wojny brał udział w działaniach ruchu oporu, pełniąc funkcję łącznika.
Po wojnie ukończył gimnazjum i wstąpił na studia na Wydziale Aktorskim PWSF w Łodzi, które ukończył w 1953 roku. Początkowo udzielał się, zgodnie z profesją, przede wszystkim jako aktor filmowy (m.in. „Kariera” Jana Koechera 1954, „Celuloza” Jerzego Kawalerowicza 1953) i teatralny (łódzkie teatry: Powszechny i Nowy). Z czasem zajął się również reżyserią teatralną. Był współzałożycielem i dyrektorem łódzkiego Teatru 7.15 (1957-58) oraz inicjatorem Teatru Popularnego w łódzkiej telewizji (1958).
Na początku lat 60-tych dał ostatnie występy w wojennych produkcjach „Czas przeszły” i „Na białym szlaku”, po czym zrezygnował z aktorstwa i całkowicie poświęcił się reżyserii.
Zadebiutował jako reżyser noweli „Stary profesor”, powstałej w ramach filmu „Spóźnieni przechodnie” (1962). Już kilka lat później dał się poznać jako reżyser stylowych ekranizacji XIX-wiecznej literatury, realizując telewizyjny film „Wystrzał” wg Puszkina z Ignacym Gogolewskim w roli głównej (1965, Złoty Ramzes na MFF Telewizyjnych w Kairze) oraz „Hrabinę Cosel” wg Kraszewskiego, z Jadwigą Barańską w roli tytułowej (1968).
W tym samym czasie zasłynął również jako reżyser blisko 130 spektakli Teatru Telewizji, którego naczelnym reżyserem był w latach 1963-75, mając tym samym spory wpływ na „edukację teatralną” Polaków. Pierwsze, emitowane na żywo spektakle nie zachowały się. Spośród wielu kolejnych warto wspomnieć m.in. o „Epilogu norymberskim” (1969), „Szklanej menażerii” Tennessee Williamsa (1963), „Mistrzu” (1966, Prix Italia w Palermo), inscenizacji „Kordiana” (1963, Złoty Ekran), czy licznych adaptacjach dramatów Czechowa. W wielu z nich wzięła udział Jadwiga Barańska - żona reżysera.
* Dekadę lat 70-tych otworzył filmową wersją głośnego widowiska z nurtu tzw. „teatru faktu” – „Epilogu norymberskiego” (1970, Złoty Ekran, dwie nagrody na MFTv w Pradze). W 1975 roku zrealizował dzieło swojego życia – pełną rozmachu ekranizację „Nocy i dni” Marii Dąbrowskiej z wybitnymi kreacjami Jerzego Bińczyckiego i Jadwigi Barańskiej w rolach Barbary i Bogumiła Niechciców. W tym, uhonorowanym Grand Prix FPFF w Gdyni i nagrodą UNICRITIC na MFF w Berlinie oraz nominowanym do Oskara w kategorii filmu obcojęzycznego, obrazie, najpełniej chyba ujawniła się jedna z cech twórczości Antczaka – wynikająca zapewne z aktorskiego doświadczenia tendencja do eksponowania i opierania filmie na charyzmatycznym, „mocnym” aktorstwie.*
Dwa lata po premierze filmu powstała telewizyjna, serialowa wersja „Nocy i dni”, równie dobrze przyjęta przez krytykę i publiczność (1977, Złoty Szczupak na Festiwalu Polskiej Twórczości Telewizyjnej w Olsztynie, Nagroda Przewodniczącego Komitetu d/s Radia i Telewizji indywidualna I stopnia).
Po odejściu z telewizji, w 1977 roku Antczak podjął nieudaną próbę działalności producenckiej, jako założyciel krótko istniejącego Zespołu Filmowego „Nurt”.
Dwa lata później wyemigrował wraz z rodziną do Stanów Zjednoczonych, gdzie do dziś wykłada reżyserię jako profesor na Uniwersytecie Kalifornijskim w Los Angeles (UCLA).
Po wieloletniej przerwie od reżyserii nakręcił w kraju, przy współpracy z żoną, telewizyjną adaptację „Damy kameliowej” z Anną Radwan w roli głównej (1994) oraz głośny, biograficzny film „Chopin. Pragnienie miłości” z Piotrem Adamczykiem i Danutą Stenką w rolach głównych (2002, Platinum Award na WorldFest Independent Film Festival w Houston oraz Nagroda Specjalna na Festiwalu Polskich Filmów w Houston).
* Był czterokrotnym laureatem nagrody Przewodniczącego Komitetu ds. Radia i Telewizji (1959, 1961, 1963, 1969). W 1964 roku otrzymał Nagrodę Państwową I stopnia za całokształt pracy w Teatrze Telewizji. W 2008 roku został odznaczony medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”.*
Komentarze