Emir Kusturica

Najbardziej znany reżyser i scenarzysta bałkański, jeden z najsłynniejszych i najbardziej oryginalnych współczesnych twórców europejskich. Dwukrotny zdobywca Złotej Palmy w Cannes i Złotego Lwa w Wenecji, reżyser głośnego dzieła „Underground”. W latach 90-tych znany ze współpracy z kompozytorem Goranem Bregovicem. Tworzy kino pełne pasji, gwałtowne, kipiące od emocji. Sam uważany jest za outsidera i twórcę kontrowersyjnego – głównie ze względu na odwagę, z jaką konsekwentnie porusza niewygodne kwestie oraz bezpośredniość w wyrażaniu własnych poglądów i realizowaniu dzieł - rozrachunków z trudną historią własnego kraju. Umiejętnie potrafi wyważyć w swoich filmach pierwiastki tragiczne i komiczne co sprawia, że jego dzieła są niezwykle przejmujące.

Urodził się 24 listopada 1954 roku w Sarajewie, w rodzinie muzułmańskich Serbów. Studiował w słynnej praskiej szkole FAMU, którą ukończył w 1978 roku, w ramach dyplomu realizując krótkometrażowy dramat „Guernica”.

Tuż po studiach rozpoczął współpracę z jugosłowiańską telewizją, gdzie zrealizował takie filmy, jak „Nadchodzą panny młode” (1978) i „Bar Titanic” (1979). W 1981 roku po raz pierwszy skupił na sobie uwagę międzynarodowej krytyki, dzięki nagrodzonej Złotym Lwem oraz nagrodą FIPRESCI w Wenecji tragikomedii „Czy pamiętasz Doly Bell?”.

* Następny obraz zdolnego, młodego reżysera, pochodzący z 1985 roku film „Tata w podróży służbowej” przyniósł reżyserowi pierwszą Złotą Palmę oraz nagrodę FIPRESCI w Cannes i nominację do Oscara dla Najlepszego Filmu Obcojęzycznego, oraz ugruntował jego pozycję jednego z najciekawszych twórców europejskich młodego pokolenia.*

Kolejny film, „etnograficzny” „Czas cyganów” (1988), na planie którego reżyser po raz pierwszy na tak dużą skalę współpracował z całym gronem naturszczyków, przyniósł mu nagrodę za reżyserię w Cannes oraz rozpoczął wieloletnią, owocną współpracę z Goranem Bregovicem. Oparta na bałkańskich motywach ludowych muzyka filmowa tego kompozytora była na tyle znaczącym elementem kolejnych filmów reżysera, że stała się poniekąd ich wizytówką. Tak rzecz się miała w przypadku amerykańskiego debiutu „Arizona Dream” (1993, Srebrny Niedźwiedź w Berlinie, Nagroda Publiczności na MFF w Warszawie) z Johnnym Deppem, Faye Dunaway i Juliette Lewis, zaś przede wszystkim w odniesieniu do najbardziej znanego filmu reżysera, nagrodzonego drugą Złotą Palmą w Cannes„Underground” (1995), będącego udaną próbą rozrachunku reżysera z trudnymi dziejami historii Jugosławii od czasów II wojny światowej po rok 1991.

W 1999 roku otrzymał Srebrnego Lwa oraz nagrodę Laterna Magica w Wenecji za reżyserię komedii „Czarny kot, biały kot” , w której raz jeszcze powrócił do tematyki związanej z kulturą Romów, a w 2004 roku zrealizował znany obraz „Życie jest cudem”, nagrodzony specjalną nagrodą w Cannes, Grand Prix Festiwalu Filmów Bałkańskich w Sofii oraz Césarem dla Najlepszego Filmu Unii Europejskiej.

Przez pewien czas był basistą znanej, jugosłowiańskiej grupy Non-smoking Orchestra.

W 2001 roku zrealizował dokument muzyczny „Super 8 Stories”, będący zapisem trasy koncertowej zespołu. Film był nominowany do Europejskiej Nagrody Filmowej w kategorii Najlepszy Dokument.

Jednym z ostatnich fabularnych projektów filmowych Kusturicy jest nominowany do Złotej Palmy w Cannes „Zavet” (2007) oraz dokumentalny film, którego bohaterem jest znany piłkarz – „Maradona”. W 2008 roku wyreżyserował obraz "Maradona by Kusturica". W 2009 roku zagrał w filmie "Kryptonim Farewell".

Kusturica z powodzeniem udziela się też jako aktor. W 2000 roku zagrał jedną z głównych ról we francuskim filmie Patrice’a Leconte’a „Wdowa św. Piotra” z Juliette Binoche i Danielem Auteuilem, w 2002 wziął udział w dramacie sensacyjnym Neila Jordana „Podwójny blef” z Nickiem Nolte i Ralphem Fiennesem, a w 2003 zagrał w jugosłowiańskiej produkcji „Jagoda w supermarkecie”, której był również producentem. Wystąpił w wielu epizodach na planie swoich własnych filmów (m.in. „Underground”, „Czas cyganów”).