Norman Jewison

Reżyser i producent pochodzenia kanadyjskiego, związany z kinem amerykańskim. Siedmiokrotnie nominowany do Oskara twórca „Skrzypka na dachu” – jednego z najsłynniejszych musicali w historii kina.

Urodził się 21 lipca 1926 roku w Toronto. Jego młodość przypadała na lata II wojny światowej, którą spędził służąc w marynarce wojennej. Po wojnie studiował na Uniwersytecie w Toronto, po czym wyjechał na krótko do Londynu, gdzie pracował jako scenarzysta/aktor w telewizji BBC. Wkrótce zmienił stację na amerykańską CBS, z którą był związany przez całe lata 50. Doświadczenie to wykorzystał później, realizując filmy kinowe, które wzbogacał o charakterystyczny dla medium telewizyjnego, dynamiczny montaż i jaskrawy dźwięk.

Na dużym ekranie, dał się poznać najpierw jako twórca komedii z gwiazdorskim udziałem takich aktorów, jak Tony Curtis (debiutancki „40 Pounds of Trouble” 1962), Doris Day („Nie przysyłaj mi kwiatów” 1964) i James Garner („The Art of Love” 1965).

* Przełomem w karierze Jewisona był rok 1967 i realizacja komedii wojennej „Rosjanie nadchodzą” (nominacja do Oskara, Directors Guild of America Award i BAFTA UN Award) oraz głośnego, nagrodzonego Oskarem dla Najlepszego Filmu, kryminału „W upalną noc” z Sidneyem Poitier i oskarowym Rodem Steigerem (BAFTA UN Award, Sant Jordi Award, Golden Laurel Award, nominacja do BAFTA Film Award dla Najlepszego Filmu, nominacja do Oskara, Złotego Globu i Directors Guild of America Award za reżyserię). Najlepszą w karierze passę wykorzystał jako reżyser nowatorsko potraktowanych filmów gatunkowych – kryminału „Afera Thomasa Crowna” ze Stevem McQueenem i Faye Dunaway (1968), zaś przede wszystkim musicali: „Skrzypek na dachu” (1971, dwie nominacje do Oskara, nominacja do Złotego Globu za reżyserię) i „Jesus Christ Superstar” (1973, David). Realizując swoje największe i najbardziej znane dzieła, mieszkał już w Londynie, dokąd przeprowadził się wraz z rodziną w 1970 roku, zdruzgotany faktem zabójstwa Johna Kennedy’ego i
Martina Luthra Kinga.*

W późniejszych latach realizował sporo projektów, jednak żaden z nich nie był tak popularny, jak filmy z przełomu lat 60-tych i 70-tych. Największe sukcesy odniosły dwie produkcje z gwiazdorskim udziałem Denzela Washingtona: wojenne „Opowieści żołnierza” (1984, Golden Prize na MFF w Moskwie, nominacja do Oskara i Directors Guild of America Award) i sportowy „Huragan” (1999, Prize of the Guild of German Art House Cinemas na MFF w Berlinie, nominacja do Złotego Globu za reżyserię) oraz komedie romantyczne: „Wpływ księżyca” z Cher i Nicolasem Cagem (1988, Srebrny Niedźwiedź na MFF w Berlinie oraz dwie nominacje do Oskara), „Best Friends” z Goldie Hown i Burtem Reynoldsem (1982) i „Tylko ty” z Robertem Downeyem Jr. i Marisą Tomei (1994).

Wszystkie, nawet mniej znane produkcje Jewisona, niemal zawsze charakteryzowała gwiazdorska obsada – prócz wyżej wymienionych, grali u niego również Sylvester Stallone, Al Pacino, Jane Fonda, Anne Bancroft, Bruce Willis, Dany DeVito, Gregory Peck, Whoopi Goldberg i Gérard Depardieu. Ostatnie filmy reżysera również pełne były znanych nazwisk – w telewizyjnej „Kolacji dla przyjaciół” wystąpili Andie MacDowell, Gregiem Kinnearem, Dennisem Quaidem i Toni Collette (2001, nominacja do Emmy), z kolei w thrillerze „Deklaracja” zagrali z Michael Caine, Tilda Swinton, Alan Bates i Charlotte Rampling (2003).

Jest producentem wszystkich swoich filmów. Dodatkowo, od 1970 roku finansował również filmy innych reżyserów (m.in. „Właściciel” Hala Ashby’ego, „Psy wojny” Johna Irvina, „Styczniowy człowiek” Pata O’Connora).

Dwukrotnie uhonorowano go kanadyjskimi odznaczeniami państwowymi za dokonania w dziedzinie filmu (Officer of the Order of Canada 1981 oraz Companion of the Order of Canada 1991). Ponadto jest laureatem wielu nagród za całokształt.

Zasłynął jako założyciel szkoły filmowej Canadian Centre for Advanced Film Studies w Toronto (1986).