"Kościół musi rozliczyć się z pedofilii". Sekielski kręci film, który ma przełamać zmowę milczenia

Łukasz Knap: Podobno jeden, góra dwa procent księży to pedofile. Dlaczego akurat bierze się pan za ten temat?

Tomasz Sekielski: Szacuje się, że w USA problem pedofilii może dotyczyć nawet pięciu procent księży. Ale nawet jeśli przyjmiemy, że to jest jeden procent, to wszyscy się chyba zgodzimy, że księża stanowią szczególną grupę społeczną. W małych miejscowościach są traktowani jak boży namiestnicy na Ziemi. Każdy przypadek pedofilii jest straszny, ale w przypadku księdza taki czyn niesie ze sobą o wiele poważniejsze konsekwencje dla ofiary. Jeśli ksiądz nie przyzna się do winy, to poszkodowanych spotyka ostracyzm. Społeczności wykluczają takie osoby ze swojego grona. Niestety rodziny często stają po stronie księdza, a nie ofiary.

Może podać pan przykład?

Marek Lisiński, szef fundacji Nie lękajcie się, gdy ujawnił, że był wykorzystywany przez księdza, część jego rodziny odwróciła się od niego, mimo że kuria w procesie wewnątrzkościelnym uznała winę księdza. A ten bronił się, mówiąc, że Lisiński jest alkoholikiem i degeneratem. Nie zamierza go przeprosić i mimo że dostał zakaz pełnienia posługi na trzy lata, znowu jest księdzem. Dzisiaj miał zapaść wyrok w tej sprawie, ale sąd przełożył termin jego ogłoszenia. Lisiński żąda miliona złotych zadośćuczynienia.

Znam historię chłopaka, który jako ministrant był gwałcony przez księdza od dwunastego roku życia. Kilka lat później jego młodszy brat zaczął służyć w tym samym kościele i postanowił zostać duchownym. Mamy sytuację tragiczną. Dwaj bracia w rodzinie. Pierwszy czeka na święcenie, drugi na proces. Oskarżony przez niego ksiądz jest bardzo znaną postacią w polskim Kościele, niebawem będzie o tej sprawie bardzo głośno.

Bohaterką innej historii, która mrozi krew w żyłach, jest kobieta zgwałcona brutalnie przez księdza, gdy miała siedem lat. Nigdy nie usłyszała od niego “przepraszam”. Rozmawiałem już z kilkudziesięcioma osobami i wciąż dowiaduję się o kolejnych. Skala jest wstrząsająca. Wiem, że księża pedofile w grupie pedofilii to margines. Nie chcę zrobić filmu, po którym ktoś pomyśli, że wszyscy księża to seksualni dewianci, ale chcę zrobić film, który być pomoże Kościołowi w oczyszczeniu się.

Dlaczego polski Kościół nie chce przyznać się do problemu, skoro to margines?

Cokolwiek robi Kościół w tej sprawie, zatrzymuje się na poziomie deklaracji, że np. w każdej diecezji są delegaci zajmujący się przypadkami pedofilii. Na dobrą sprawę nikt nie wie, ilu księży dotyczą zarzuty wykorzystywania seksualnego dzieci.

Kościół to chyba wie?

Powinien wiedzieć, bo jak może walczyć z problemem, nie znając jego skali? Podejrzewam, że skala jest duża, dlatego Kościół boi się, że jej ujawnienie może wywołać szok wśród wiernych.

Czy strategia polskiego Kościoła różni się od strategii innych Kościołów?

W każdym Kościele był opór. Co jest zrozumiałe, bo niechętnie mówi się o złych rzeczach, które nas dotyczą, zwłaszcza w sferze publicznej. Ale dziś doszliśmy do etapu, w którym presja opinii publicznej zmusiła kościoły w Stanach, Irlandii, Holandii, Szwajcarii i wielu innych krajów to poważnego zajęcia się problemem i wyjścia poza sferę deklaracji.

Co robią tamte Kościoły, czego nie robi polski Kościół?

Przede wszystkim wypłacają odszkodowania ofiarom. Sumy odszkodowań w kościele amerykańskim sięgają prawie trzech miliardów dolarów. Kościół w Szwajcarii postanowił wypłacać odszkodowanie w wysokości dwudziestu tysięcy euro. W każdym z tych Kościołów uznano, że kościół jako instytucja zaufania publicznego, powinien zadośćuczynić za przestępstwa duchownych. W wielu krajach powstały niezależne komisje, w skład których wchodziły osoby zaufania publicznego i co najwyżej jeden przedstawiciel Kościoła. Poza tym kościoły zaczęły udostępniać własne dokumentacje toczących się spraw. Gdy ofiary polskich księży proszą o udostępnienie takich materiałów, z reguły spotykają się z odmową.

Ale czy ofiary mają powody, żeby oczekiwać czegokolwiek od Kościoła? Nie wystarczy złożyć sprawy do sądu?

Gdy sprawa trafia do sądu, Kościół natychmiast wysyła wyspecjalizowanego prawnika, który zrobi wszystko, żeby poszkodowany nie dostał odszkodowania. Czy to jest dbanie o ofiary? Nie, to jest dbanie o własną kasę. Dlaczego? Dlatego, że tych ofiar jest tak mało? Czy raczej dlatego, że tych ofiar jest tak dużo? Stawiam tezę, że jeśli Kościół wysyła swoich prawników, którzy próbują przekupić poszkodowanych, żeby zrezygnowali z roszczeń, to moim zdaniem jest to przesłanka do tego, żeby uznać, że tych spraw jest bardzo dużo. Dość powiedzieć, że wyroki, po których Kościół musiał płacić ofiarom, można policzyć na jednej ręce.

Jak w tym wszystkim ocenia pan działanie państwa?

Jeśli Kościół będzie odmawiał współpracy to śledztwa będą prowadziły donikąd. Mamy konkordat, Kościół działa na zasadach specyficznych.

I chyba to jest clou problemu.

Zgadza się. Po zbadaniu kilkunastu spraw, mogę postawić wstępną tezę, że księża oskarżani o pedofilię są traktowani dużo łagodniej niż pedofile świeccy. Wyroki dotyczące osób duchownych są łagodniejsze. Zamierzam to szczegółowo prześledzić i zbadać, ale nie mam wątpliwości, że to udowodnię. Znam historię oskarżonego o molestowanie seksualne księdza, który został przeproszony przez sędziego, że rozprawa odbywa się w święto kościelne.

Dlaczego ten problem tak pana boli?

Kilka lat temu spotkałem się z ofiarami księży pedofilów i zobaczyłem łzy dorosłych osób, którym łamie się głos, gdy opowiadają wstrząsające historie z dzieciństwa. Oni nigdy nie doczekali się żadnych przeprosin. Osoby takie zazwyczaj mają kompletnie rozwalone życie osobiste, nie potrafią nawiązać bliższych relacji. Część z nich popada w uzależnienia. Widziałem jak traumatyczne doświadczenia z dzieciństwa rozwalają im całe życie. Zobaczyłem też, jak bezkarne są osoby, które dopuszczają się tych czynów, i jak instytucja, która wbrew temu, co głosi, nie dąży do prawdy i ochrony tych najsłabszych, a wręcz dąży do tego, żeby karygodne czyny tuszować i ukrywać. Uznałem, że pokrzywdzonym należy się film o pedofilii w polskim Kościele.

Czy w pana filmie wystąpią księża?

Mam nadzieję, że tak. Chciałbym porozmawiać z hierarchami na najwyższych szczeblach. Moim celem jest zrobienie uczciwego i szczerego dokumentu, w którym wszyscy pokażą swoją twarz. Mam informatorów w sutannach, którzy tłumaczą mi mechanizmy sprawiające, że wokół tego tematu mamy zmowę milczenia, ale oni prawdopodobnie nie wystąpią przed kamerami.

Będzie pan używał ukrytych kamer?

Najprawdopodobniej będę musiał je wykorzystać przy spotkaniu z pedofilami, którzy jak wiemy, unikają takich spotkań. Zamierzam ich używać tylko w tym przypadku.

Robi pan film niezależnie, bez finansowego wsparcia ze strony państwa, składał pan wniosek do PISF?

Znajomy, który zajmuje się przygotowaniem takich wniosków, odradził mi to, mówiąc, że osoba z moim nazwiskiem w obecnych warunkach politycznych nie ma szansy na zrobienie takiego filmu.

Smarzowski będzie kręcił swój film o problemie pedofilii w Kościele za m.in. pieniądze z PISF.

Smarzowski kręci fabułę, a to inna sytuacja. Zaufałem mojemu ekspertowi, poza tym uznałem, że mój film, który będzie uznany za polityczny, lepiej zrobić niezależnie, żeby nie mieć później związanych rąk przy dystrybucji. Chciałbym, żeby zobaczyło go jak najwięcej osób, dlatego dodamy go za darmo na YouTube, bez reklam. Stąd pomysł na finansowanie filmu przez serwis Patronite.

Jak na razie, patroni zadeklarowali wpłaty w wysokości 10 tys. zł miesięcznie. Wystarczy?

To niezły wynik, zważywszy, że informację o zbiórce ogłosiliśmy kilka dni temu. Taka suma pozwoli nam na kontynuowanie naszych prac. Zdjęcia do filmu już trwają. Jestem zadowolony z przebiegu zbiórki, ale do dopiero początek, mam nadzieję, że uda nam się zebrać całą sumę.

Wycenił pan, że film będzie kosztował w sumie ponad 400 tys. zł. Niemało.

Obawiałem się, że jak ruszę ze zbiórką, ktoś mi zarzuci, że zwariowałem. Ale każdy, kto zna koszty produkcji filmowej, ten wie, że 400 tys. zł to nie są duże pieniądze jak na pełnometrażową produkcję dokumentalną z postprodukcją. Nawet na polski rynek nie jest to wygórowana suma. Film jest kosztowny w realizacji, ale myślę, że będzie miał większą siłę rażenia niż np. książka.

Kiedy premiera?

Mam nadzieję, że uda nam się go wypuścić w marcu przyszłego roku. Wiele osób nas wspiera. Hejt, z którym się spotykamy, jest marginalny. Myślę, że nawet osoby wierzące zdają sobie sprawę, że choć temat jest trudny, Kościół musi rozliczyć się z pedofilii. Myślę, że nasz film pomoże Kościołowi w rozliczeniu i przede wszystkim ofiarom pedofilów. Im ten film jest najbardziej potrzebny.