Richard Burton
Brytyjski i amerykański aktor, znany z licznych występów w duecie aktorskim z niegdysiejszą żoną, Elizabeth Taylor oraz słynący z niezwykłego tembru głosu. Przez lata młodzieńczej kariery uważany był przez krytykę za „obiecującego aktora”, pod jej koniec zgodnie uznany za „aktora niespełnionych nadziei”. Siedmiokrotnie nominowany do Oscara, ośmiokrotnie – do Złotego Globu.
24.05.2013 17:48
Urodził się 11 listopada 1925 roku w walijskiej miejscowości Pontrhydyfen w Wielkiej Brytanii, jako dwunaste z trzynastu dzieci państwa Jenkins.
Podczas szkoły średniej jego mentorem i osobą, która miała na niego przemożny wpływ był nauczyciel, Phillip Burton, który pomógł przyszłemu aktorowi pozbyć się walijskiego akcentu i przygotował go do egzaminu na studia aktorskie na Oxfordzie.
Debiutując na scenie w 1943 roku jako pseudonim artystyczny wybrał właśnie nazwisko nauczyciela, które przylgnęło do niego do końca.
Debiutował w 1949 roku w filmie „The Last Days of Dolwyn” w reżyserii Emlyna Williamsa, w sztukach którego odnosił w tym czasie sukcesy na scenie.
** Przełomowy dla Burtona był rok 1952 i nagrodzony Złotym Globem oraz nominacją do Oscara występ w hollywoodzkim dreszczowcu „Moja kuzynka Rachela” Henry’ego Kostera.**
Rok później zagrał u tego samego reżysera w religijnym dramacie historycznym „Tunika” (1953), otrzymując kolejną nominację do Oscara.
Lubiano obsadzać go w widowiskach historycznych – w 1956 roku wystąpił w „Aleksandrze Wielkim”, a w 1963 – w „Kleopatrze”, na planie której poznał przyszłą partnerkę życiową (dwukrotną małżonkę) i wielokrotną partnerkę na planie- Elizabeth Taylor.
Para wystąpiła razem w sumie w 11 filmach, takich jak m.in. „Brodziec” (1965) Vincente’a Minnellego, „Kto się boi Virginii Woolf?” Mike’a Nicholsa (1966, BAFTA oraz nominacja do Oscara i Złotego Globu), „Poskromienie złośnicy” (1967, nominacja do BAFTA i Złotego Globu, David), „Doktor Faustus” (1967, debiut reżyserski Burtona), „Boom” (1968) Josepha Loseya, film TV „Divorce His- Divorce Hers” (1973).
Burton z powodzeniem występował również „solo”, zarówno w produkcjach amerykańskich, jak i brytyjskich. Z tych ostatnich wymienić warto zwłaszcza jeden z sztandarowych obrazów brytyjskiego nurtu kina „młodych gniewnych” - „Miłość i gniew” Tony’ego Richardsona (1958, nominacja do Złotego Globu i BAFTA), thriller „Szpieg, który przyszedł z innej strefy” (1965, BAFTA, nominacja do Oscara) i dramat historyczny „Beckett” (1964, nominacja do Oscara i Złotego Globu, nagroda Fotogramas De Plata).
Nie zarzucał też występów scenicznych, tworząc wiele znakomitych ról, często z repertuaru Szekspirowskiego.
Za rolę Henryka VIII w dramacie historycznym „Anna tysiąca dni” (1969) otrzymał nominację do Oscara i Złotego Globu.
W 1972 roku ponownie spotkał się z Loseyem na planie politycznego dramatu sensacyjnego „Zabójstwo Trockiego” z Alainem Delonem i Romy Schneider.
Wystąpił z gwiazdami kina włoskiego: z Marcello Mastroiannim w „Masakrze w zimie” (1973) i z Sophią Loren w „Podróży” (1974) Vittorio De Siki.
Za rolę w thrillerze psychologicznym „Jeździec” (1977) Sidneya Lumeta otrzymał Złoty Glob oraz ostatnią, siódmą z kolei nominację do Oscara.
W tym samym roku zagrał też w sequelu znanego horroru „Egzorcysta II: Heretyk” (nominacja do Saturna).
W 1983 roku zagrał znanego kompozytora w mini-serialu „Wagner” z Vanessą Redgrave.
** Rok 1984 to ostatnie występy Burtona – uhonorowana Nagrodą Aktorską na MFF w Valladolid rola O’Briena w adaptacji powieści Orwella „1984” oraz wyróżniony nominacją do Emmy udział w mini- serialu „Wyspa Ellis”.**
Zmarł 5 sierpnia 1984 roku na wylew.
