Stanisława Celińska

Znakomita polska aktorka teatralna, filmowa i telewizyjna. Mimo wszechstronnego talentu i różnorodności w zakresie typów kreowanych postaci, szerokiej publiczności znana jest przede wszystkim z charakterystycznych ról i epizodów komediowych. Autorka programów muzycznych i spektakli Studenckiego Teatru Satyrycznego (wybór i układ tekstów, scenografia, muzyka).

Urodziła się 29 kwietnia 1947 roku w Warszawie. Nie miała zbyt szczęśliwego dzieciństwa – spędziła je w biedzie, mieszkając na warszawskiej Pradze wraz ze schorowanymi, okaleczonymi doświadczeniami wojny rodzicami – muzykami i babką od strony ojca, która początkowo ją wychowywała. Jaśniejsze czasy nastały dopiero wówczas, gdy dostała się pod opiekę drugiej babci, która specjalnie dla niej przeniosła się z Wrocławia do Warszawy.

Studiowała w warszawskiej PWST, która ukończyła w 1969 roku. Rok wcześniej zadebiutowała na scenie teatralnej.

Przez lata kariery, związana była niemal wyłącznie z warszawskimi teatrami: Współczesnym, Na Woli, Ateneum, Nowym, Dramatycznym, Studio i Kwadrat. Przez jeden sezon (1990/91) występowała też w Teatrze Nowym w Poznaniu.

* Udało jej się zaliczyć jeden z najbardziej spektakularnych debiutów w historii kina, u boku Daniela Olbrychskiego w „Krajobrazie po bitwie” Andrzeja Wajdy (1970, nagroda aktorska w Łagowie). Rola młodej Żydówki Niny, której rodzina została wymordowana w czasie wojny, o mały włos nie przyniosła jej nagrody aktorskiej na MFF w Cannes.*

Zarówno z Olbrychskim, jak i Wajdą spotkała się kilka lat później, grając Zosię w „Pannach z Wilka” (1979). W dekadzie lat 70-tych była jedną z największych i najpiękniejszych gwiazd polskiego kina, jedną z idolek młodego pokolenia. Występowała w co najmniej jednej roli filmowej i kilku spektaklach teatralnych rocznie (u Erwina Axera w Teatrze Współczesnym, w Teatrze Na Woli Tadeusza Łomnickiego i w Teatrze Ateneum).

Poza występami u Wajdy, zagrała wtedy m.in. u Krzysztofa Zanussiego w telewizyjnej „Hipotezie” (1972), u boku Jacka Fedorowicza w słynnej komedii Stanisława Barei „Nie ma róży bez ognia” (1974), jako Agnieszka, córka Barbary i Bogumiła Niechciców w ekranizacji „Nocy i dni” Jerzego Antczaka (1975, serial 1977), Hela w „Zaklętych rewirach” Janusza Majewskiego z Romanem Wilhelmim i Markiem Kondratem (1975), kelnerka Danka w „Sam na sam” Andrzeja Kostenki (1977) i hrabianka w „Kluczniku” Wojciecha Marczewskiego z Tadeuszem Łomnickim i Wirgiliuszem Gryniem (1979).

W dekadzie lat 80-tych nie grała wiele, niemal wcale nie pojawiając się na dużym ekranie. W 1981 roku wystąpiła u boku Doroty Stalińskiej w słynnym muzycznym filmie biograficznym „Miłość ci wszystko wybaczy” Janusza Rzeszewskiego, dwa lata później ponownie spotkała się z Bareją na planie serialu „Alternatywy 4” (1983), a w 1986 roku zagrała w jego „Zmiennikach”. Poza udziałem w filmach TV (takich, jak na przykład „Sami dla siebie” Stanisława Jędryki 1987), wystąpiła m.in. jako Goździakowa w komedii Romana Załuskiego „Galimatias czyli kogel mogel II” i znachorka Natasza w serialu dla dzieci „Janka” (1989).

Do formy powróciła w latach 90-tych, pojawiając się w rekordowej liczbie produkcji. W 1990 roku wystąpiła w: „Feminie” Piotra Szulkina, „Historii niemoralnej” Barbary Sass, „Korczaku” Andrzeja Wajdy i „Kramarzu” Andrzeja Barańskiego. Trzy lata później ponownie spotkała się z Sass na planie dramatu „Tylko strach” z Anną Dymną, oraz z Andrzejem Barańskim na planie „Dwóch księżyców”.

W 1993 roku wystąpiła jeszcze w czterech innych filmach, m.in. jako bufetowa w „Balandze” Łukasza Wylężałka i radna od oświaty w „Strasznym śnie Dzidziusia Górkiewicza” Kazimierza Kutza.

Miała okazję ponownie spotkać się z Jerzym Antczakiem („Dama kameliowa” 1994), Andrzejem Wajdą („Panna Nikt” 1996), Krzysztofem Zanussim („Cwał” 1995, „Opowieści weekendowe” 1996), Januszem Majewskim („Siedlisko”, „Złoto dezerterów” 1998) i Kazimierzem Kutzem (serial „Sława i chwała” 1997).

Wystąpiła u Krystyny Jandy w ekranizacji „Pestki” Anki Kowalskiej (1995), u Jerzego Łukaszewicza w „Faustynie” (1994) i Leszka Wosiewicza w „Kronikach domowych” (1997). Za tragikomiczną rolę Izy Gęsiareczki, jednej z byłych ukochanych głównego bohatera w „Spisie cudzołożnic” Jerzego Stuhra otrzymała nagrodę na FPFF w Gdyni (1994). Udział w komediach: „Złote runo” Janusza Kondratiuka (1996) i „Fuks” Macieja Dutkiewicza (1999) przyniósł jej nominację do Orła. Statuetkę Polskiej Nagrody Filmowej, jak również nagrodę na FF w Szanghaju otrzymała w 2001 roku za rolę w komedii „Pieniądze to nie wszystko” Juliusza Machulskiego.

Spośród szeregu pozostałych występów filmowo - telewizyjnych ostatniej dekady, na pewno warto wspomnieć o udziale w: komedii „Operacja ‘Koza’” Konrada Szołajskiego (1999), filmie „Pierwszy milion” Waldemara Dzikiego (2000), węgiersko-polskiej produkcji „Cud w Krakowie” (2004), „Jasnych, błękitnych oknach” Bogusława Lindy (2006), „Katyniu” Andrzeja Wajdy (2007), komedii „Ryś” Stanisława Tyma (2007), jak również o serialach TV: „Złotopolscy” (od 1998 roku), „Samo życie” (od 2002 roku), „Bulionerzy” (2004-2006), „Dylematu 5” (2006), czy „Mamuśki” (2007).

Jedną z jej ostatnich kreacji filmowych była wyróżniona kolejną nominacją do Orła rola w „Południe - Północ” (2006) Łukasza Karwowskiego.

Stanisława Celińska słynie także ze znakomitych ról teatralnych. Poza występami u Krzysztofa Warlikowskiego i Erwina Axera, jedną z najważniejszych (szczególnie dla niej samej), scenicznych kreacji była rola w monodramie według „Księgi Hioba” w reżyserii Bohdana Cybulskiego, zatytułowanym „De Profundis” (1984, nagroda Ministra Kultury i Sztuki za szlachetną formę poetyckiej interpretacji poezji). Spektakl ten, wystawiony w jednej z piwnic na Starym Mieście miał niemal mistyczny wymiar, szczególnie wziąwszy pod uwagę okoliczności premiery (pogrzeb księdza Popiełuszki).

W 1986 roku została odznaczona Srebrnym Krzyżem Zasługi. Ponadto jest laureatką szeregu nagród za swoje dokonania teatralno – radiowo - estradowe. Rok 1977 to nagroda na XVII Kaliskich Spotkaniach Teatralnych za rolę Synowej w spektaklu „Wcześniak”, a 1982 – Nagroda Przewodniczącego Komitetu ds. Radia i Telewizji II stopnia za kreację aktorską w spektaklu Teatru TV „Szalona Greta” Stanisława Grochowiaka. W 1995 roku aktorka została uhonorowana nagrodą „Prometeusza” za ogół twórczości estradowej, w 2001 – nagrodą Teatru Polskiego Radia „Wielki Splendor” za kreacje radiowe, a w 2002 otrzymała statuetkę Feliksa Warszawskiego oraz nagrodę im. Aleksandra Zelwerowicza za rolę w „Oczyszczonych” Sarah Kane w reżyserii Krzysztofa Warlikowskiego. Wybitną twórczość komediową Celińskiej doceniono na VIII Festiwalu Dobrego Humoru w Gdańsku, przyznając jej statuetkę Melonika w 2007 roku.