Wojciech Kilar

Światowej sławy kompozytor polski, autor utworów orkiestrowych, kameralnych, wokalno-instrumentalnych, fortepianowych, muzyki radiowej, telewizyjnej, teatralnej i filmowej. Znany jako twórca muzyki do filmów Andrzeja Wajdy, Krzysztofa Zanussiego, Romana Polańskiego, Kazimierza Kutza, Krzysztofa Kieślowskiego, Jane Campion i Francisa Forda Coppoli.

Urodził się 17 lipca 1932 roku we Lwowie. Studiował grę na fortepianie i kompozycję w klasie Bolesława Woytowicza w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Katowicach, którą ukończył z najwyższym wyróżnieniem w 1955 roku, z miejsca otrzymując posadę aspiranta Woytowicza w krakowskiej PWSM.

Edukację muzyczną uzupełniał jako stypendysta rządu francuskiego w Paryżu w latach 1959-60, gdzie uczył się kompozycji u Nadii Boulanger. W latach 1979-81 pełnił funkcję wiceprezesa w Zarządzie Głównym Związku Kompozytorów Polskich, wcześniej przez wiele lat będąc prezesem jego katowickiego oddziału.

W 1977 roku został członkiem i założycielem Towarzystwa im. Karola Szymanowskiego w Zakopanem, co było związane z szerszą fascynacją kompozytora Podhalem. O ile do 1974 roku uważany był za czołowego przedstawiciela polskiej awangardy muzycznej, to od momentu powstania jego najsłynniejszego utworu symfonicznego – „Krzesanego” oraz kolejnych „górskich” kompozycji, wiąże się go z zupełnie inna stylistyką, która miała swoje przełożenie również w ścieżkach dźwiękowych do filmów.

Jako kompozytor muzyki filmowej, zadebiutował w 1958 roku, realizując ścieżkę dźwiękową do dokumentalnego, krótkometrażowego filmu Natalii Brzozowskiej „Narciarze”. Jest autorem muzyki do blisko 200 filmów kinowych i telewizyjnych, polskich i zagranicznych.

U progu kariery nawiązał współpracę z Kazimierzem Kutzem, komponując muzykę do takich filmów, jak „Nikt nie woła” (1960), „Tarpany” (1962), „Milczenie” (1963), czy „Ktokolwiek wie...” (1966).

W późniejszych latach kontynuował współpracę z Kutzem, będąc autorem muzyki do większości jego filmów, z tryptykiem śląskim na czele.

W dekadzie lat 60-tych skomponował też muzykę do „Salta” Tadeusza Konwickiego (1965), „Lalki” Wojciecha Jerzego Hasa (1968), „Samych swoich” Sylwestra Chęcińskiego (1967) i „Struktury kryształu” Krzysztofa Zanussiego (1969). Z Zanussim współpracował później wielokrotnie jako autor muzyki do większości jego filmów, takich jak m.in. „Życie rodzinne” (1970), „Iluminacja” (1973), „Bilans kwartalny” (1975, nagroda na FPFF w Gdyni), „Barwy ochronne” (1977), „Spirala” (1978, nagroda na FPFF w Gdyni), „Kontrakt” (1980), „Constans” (1980), „Rok spokojnego słońca” (1984), „Z dalekiego kraju: papież Jan Paweł II” (1981, nagroda na MFF w Cork), „Cwał” (1995), „Życie jako śmiertelna choroba przenoszona drogą płciową” (2000, Orzeł), „Suplement” (2002, nominacja do Orła), czy „Persona non grata” (2005, Orzeł).

* W 1970 roku zrealizował ścieżkę dźwiękową do legendarnego „Rejsu” Marka Piwowskiego, a w 1975 roku zasłynął jako twórca muzyki do „Ziemi obiecanej” Andrzeja Wajdy, zgarniając nagrodę na FPFF w Gdyni oraz inaugurując wieloletnią współpracę z reżyserem. Za muzykę do jego ekranizacji „Pana Tadeusza” (1999) otrzymał nagrodę Orła i Złotą Kaczkę, a trzy lata później był nominowany do tej statuetki jako kompozytor ścieżki dźwiękowej do „Zemsty” (2002). Wcześniej jego kompozycje usłyszeć można było w takich dziełach Wajdy, jak „Smuga cienia” (1976), „Kronika wypadków miłosnych” (1986) i „Korczak” (1990). Wielki, światowy rozgłos zyskał jako autor muzyki do „Draculi” Francisa Forda Coppoli (1992, nominacja do Saturna, nagroda ASCAP - Amerykańskiego Stowarzyszenia Kompozytorów, Autorów i Producentów) oraz do „Pianisty” Romana Polańskiego (2002, César, nominacja do BAFTA, Orzeł).*

Z Polańskim miał okazję pracować już wcześniej, realizując muzykę do jego thrillera „Śmierć i dziewczyna” (1994) i horroru „Dziewiąte wrota” (1999).

W 1996 roku napisał ścieżkę dźwiękową do „Portretu damy” Jane Campion, a w 1999 – do „Tygodnia z życia mężczyzny” Jerzego Stuhra (nominacja do Orła).

Jedną z jego ostatnich realizacji jest skomponowanie muzyki do kryminalnej produkcji „Królowie nocy” (2007) Jamesa Graya.

* Za swoją działalność artystyczną został uhonorowany wieloma wyróżnieniami, takimi jak m.in. nagroda Fundacji im. Lili Boulanger w Bostonie (1960), Ministra Kultury i Sztuki (1967, 1975, 2003), Związku Kompozytorów Polskich (1975), województwa katowickiego (1971, 1976, 1980) i Miasta Katowic (1975, 1992), Nagroda Państwowa I stopnia (1980), Artystyczna Komitetu Kultury Niezależnej NSZZ „Solidarność” (1989), Komitetu Kinematografii (1991), im. Wojciecha Korfantego (1995), „Skrzydeł” za szczególne osiągnięcia w dziedzinie sztuki filmowej poza Polską (1998) oraz SuperWiktora 2002. W 1976 został odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, a w 2002 - Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski „w uznaniu wybitnych zasług dla kultury narodowej, za osiągnięcia w pracy twórczej”.*

Od 1998 roku jest członkiem Polskiej Akademii Umiejętności. Rok później otrzymał tytuł doctora honoris causa Uniwersytetu Opolskiego.