Joel Grey

Śpiewający i tańczący aktor estradowy i filmowy, który trwale zapisał się na kartach historii kina dzięki wybitnej, oskarowej kreacji mistrza ceremonii w filmowej adaptacji musicalu „Kabaret” w reżyserii Boba Fosse’a.

Urodził się 11 kwietnia 1932 roku w Cleveland w stanie Ohio. Dorastał w bliskiej styczności ze światem estrady, dzięki ojcu – muzykowi, komikowi, a tym samym, także pierwszemu nauczycielowi.

Na scenie zadebiutował już jako 9-latek w sztuce „On Borrowed Time” na deskach teatru w rodzinnym Cleveland. Kiedy miał 16 lat, jego taniec i śpiew został dostrzeżony przez łowcę talentów, Eddiego Cantora, który umożliwił mu debiut na raczkującym dopiero, małym ekranie w programie „Colgate Comedy Hour” (1950).

Pociągnęło to za sobą całą serię drobnych występów telewizyjnych oraz falę kolejnych debiutów: na dużym kranie w filmie muzycznym „About Face” (1952) i na Broadwayu („The Littlest Revue” 1956).

Rzadko pojawiał się na planie filmowym. Nie licząc wspomnianego debiutu i drugoplanowej roli w komedii romantycznej „Kiedy nadejdzie wrzesień” Roberta Mulligana, z Giną Lollobrigidą i Rockiem Hudsonem (1961), Grey przez lata właściwie nie pokazywał się na dużym ekranie. Nadrabiał występami telewizyjnymi („Małe kobietki” 1958, liczne, gościnne role w serialach), zaś nade wszystko poświęcał się twórczości teatralnej (przedstawienie „Zatrzymaj świat, ja wysiadam” 1963, uhonorowana nagrodą Tony kreacja w broadwayowskim „Kabarecie” 1966, wyróżniona nominacją do nagrody Tony, tytułowa rola w musicalu „George M!” 1969).

* W 1970 roku powtórzył rolę legendarnego George’a M. Cohana w telewizyjnej adaptacji „George’a M!”, z kolei w 1972 roku powrócił jako Mistrz Ceremonii w filmowej wersji „Kabaretu”. Był to powrót triumfalny, jeden z tych, które przechodzą do historii owiane legendą, w blasku doskonałości. Wybitna kreacja u boku nie mniej genialnej Lizy Minnelli w niewątpliwie wybitnym filmie Boba Fosse’a przyniosła Greyowi najważniejsze laury aktorskie (Oskar, Złoty Glob, BAFTA, National Board of Review Award, National Society of Film Critics Award), po latach zaś urosła do rangi symbolu. Nie bez powodu to właśnie Grey został zaproszony przez Larsa von Triera na plan „Tańcząc w ciemnościach”, by odegrać epizodyczną rolę Oldricha Novy’ego, uosabiającego legendarną postać świata filmowego musicalu (2000).*

Na fali popularności, Grey wystąpił w kilku głośnych produkcjach filmowych, m.in. w przewrotnym westernie „Buffalo Bill i Indianie” Roberta Altmana, z Paulem Newmanem w roli głównej, czy w komedii kryminalnej „Siedmioprocentowy roztwór” Herberta Rossa, z Vanessą Redgrave, Alanem Arkinem, Robertem Duvallem i Laurencem Olivierem (oba z 1976). Zgarnął też kolejne nominacje do teatralnych nagród Tony za role w muzycznych sztukacj „Goodtime Charley” (1975) i „The Grand Tour” (1979).

Na ekrany powrócił dzięki roli Chiuna w komedii akcji „Remo: Nieuzbrojony i niebezpieczny” Guya Hamiltona (1985, nominacja do Saturna i Złotego Globu). W 1987 roku zagrał w kostiumowym mini-serialu „Queenie” z Kirkiem Douglasem, a w 1991 roku – w dramacie TV „Marilyn i ja” oraz w thrillerze sci-fi „Kafka” Stevena Soderbergha, z Jeremym Ironsem i Theresą Russell. Rok później ponownie spotkał się też z Altmanem na planie „Gracza” (1992).

* Otrzymał nominację do Emmy za gościnny występ w serialu „Brooklyn Bridge” i zagrał ekscentrycznego milionera w „Magii przypadku” Philipa Haasa (1993), a dwa lata później wziął udział w ekranizacji musicalu „Zaślepieni” i w muzycznej produkcji TV „Czarnoksiężnik z krainy Oz”, gdzie pełnił rolę narratora oraz pojawił się w roli tytułowego czarnoksiężnika (1995).*

Później zagrał m.in. w eksperymentalnym „Pustym lustrze” (1996), wcielił się w Ducha Minionych Świąt w dość głośnej, telewizyjnej ekranizacji baśni „Opowieść wigilijna” z Patrickiem Stewartem w roli Scrooge’a (1999) i wziął udział w filmie Anny Heche pod tytułem „Reaching Normal” (2001). Całkiem ostatnio wystąpił w produkcji, zatytułowanej „Udław się” (2008), wyreżyserowanej przez zięcia, aktora i reżysera Clarka Gregga.

Joel Grey ma na swoim koncie liczne, gościnne występy na planie bardziej lub mniej znanych seriali. Począwszy od „December Bride” (1957) i „Mavericka” (1959), przez „Lawmana” (1960-61), „Night Gallery” (1972), „Dallas” (1991), „Star Treka” (1995), aż po „Buffy’ego, postrach wampirów” (2001), „Oz” (2003), „Agentkę o stu twarzach” (2005) i „Dr. House’a”.