"Ja, Olga Hepnarová": czyli prawdziwa zemsta jednostki

"Ja, Olga Hepnarová" to czeska produkcja, ale z polskim charakterem. W główną rolę wcieliła się genialna Michalina Olszańska, która pozwoliła widzom dotknąć człowieka, którego poza szklanym ekranem - omijalibyśmy szerokim łukiem.

W obliczu obecnych wydarzeń na Świecie Hepnarovą nazwalibyśmy terrorystką, psychiatrzy powiedzieliby o niej trudna dziewczyna z tzw. dobrego domu, tabloidy okrzyknęłyby ją jako śliczną i niebezpieczną. Jaka naprawdę była dziewczyna, na której wykonano ostatni wyrok śmierci w historii Czechosłowacji?

Dzieciństwa nie może zaliczyć do zbyt udanego. Często padała ofiarą żartów swoich rówieśników, którzy śmiali się z jej przygarbionej sylwetki oraz mrocznego i niepokojącego spojrzenia. Na każdym kroku słyszała, że jest babochłopem, śpiącą laleczką i….mumią. Od najmłodszych lat znajomi uważali ją za dziwną i charakterystyczną.

Według Michaliny Olszańskiej, która gra tytułową bohaterkę w filmie "Ja, Olga Hepnarová", dziewczyna była szalenie nieśmiałą i zakompleksioną osobą. *- Przygarbienie bierze się kompleksów, natomiast chód jest męski, kowbojski. Gdy obserwowałam ludzi chodzących w taki sposób, doszłam do wniosku, że wielu z nich ukrywa w ten sposób swoją nieśmiałość. W podobny sposób zachowują się niejadowite węże, które upodabniają się do tych jadowitych, aby ich nikt nie dotknął. Im bardziej człowiek jest nieśmiały, tym bardziej chce odstraszać * (więcej tutaj)

(Michalina Olszańska w tytułowej roli)

Hepnarová w wieku trzynastu lat trafiła do szpitala psychiatrycznego w Oparanach, gdzie stwierdzono u niej zaburzenia typu neurotycznego i nieprawidłowo kształtującą się osobowość. Wydaje się, że była całkowicie nieprzystosowana do obcowania z innymi rówieśnikami. Podczas pobytu w szpitalu została brutalnie pobita przez grupę nastolatków, również tam, całowała się pierwszy raz z kobietą. Obydwa wydarzenia towarzyszyły jej przez resztę życia.

Pierwsze traumy dzieciństwa chciała zakończyć w siódmej klasie. Targnęła się wówczas na życie, zażywając tabletki nasenne. Nie otrzymała od rodziców tak ważnego w tamtym momencie wsparcia. Jej matka ciągle powtarzała, że do samobójstwa potrzeba odwagi, którego Oldze brakuje. Kilka lat później udowodniła, że nie ma oporów przed niczym, a jedyna cecha, której jej nie brakuje – to właśnie odwaga.

Hepnarová była bystrą i oczytaną kobietą. Często można było zobaczyć ją z książkami. Jej cechą charakterystyczną były papierosy, które paliła z uporem maniaka. Miała duże, ciemne oczy, ładną buzię i… nieufny wyraz twarzy. To nic, i tak podobała się mężczyznom. Jednak chorobliwa nieśmiałość i nabyta aspołeczność nie pozwoliły jej nigdy zbliżyć się do ludzi - tak jakby tego chciała. Mimo, że spotykała się ze starszym o kilka lat Miroslavem D., nigdy go nie kochała. Uczucie miłości było jej obce. W dzieciństwie przeżywała liczne traumy, w rodzinnym domu nie mogła liczyć na wsparcie, ciepło i bezpieczeństwo.

(Prawdziwa Olga Hepnarová)

W swoim liście wysłanym do prasy kilka dni przed dokonaniem morderstwa, tłumaczyła m.in., że rodzice zniszczyli jej życie: "…dorastałam w szponach tak zwanej dobrej rodziny. Byłam bita i dręczona – ofiara dorosłych i zabawka w rękach dzieci (na zawsze outsider wśród rówieśników)".

Rodzi się pytanie, dlaczego w takim razie nie zabiła swoich rodziców, którzy byli jednymi z jej wielu oprawców? - Olga chciała zabić jak najwięcej osób, ale czuła się skrzywdzona nie tylko przez swoich rodziców, ale także współpracowników, środowisko szkolne. Postanowiła dokonać zemsty na całym świecie, społeczeństwie, a nie pojedynczych osobach. – mówił w rozmowie z film.wp.pl Petr Kazda, jeden z dwóch reżyserów filmu (więcej tutaj).

Czy przykre doświadczenia z dzieciństwa i późniejszych lat oraz krzywdy wyrządzone przez rodziców i ludzi, z którymi przyszło jej obcować, były powodem jej działania? A może to rzeczywistość ponurego czechosłowackiego komunizmu zniszczyła jej psychikę? W końcu za swój stan winiła społeczeństwo, na którym wykonała wyrok. Twórcy filmu mają nieco odmienne zdanie.

- To kwestia osobnicza. Gdyby Olga była Polką, pewnie zrobiłaby to samo. Czasy i środowisko, w którym się wychowała i dorastała, czyli okres tzw. normalizacji, pewnie jej nie pomógł, ale główna determinanta była bardziej osobista, niż zewnętrzna. – powiedział Kazda.

(Michalina Olszańska w tytułowej roli)

Hepnarová ukończyła zawodówkę introligatorską i niedługo potem znalazła pracę w Usługach Publicznych Miasta Chebu. Po miesiącu została zwolniona. Olga pracowała na stanowisku introligatora jeszcze w dwóch miejscach – z każdego była szybko zwalniana. Niepowodzenia zawodowe zmusiły ją do przekwalifikowania. Została kierowcą w Komunikacjach Praskich i jak się później okazało, to właśnie nowe umiejętności i praca ułatwiły jej dokonanie morderstwa.

Stale uciekała przed światem w którym żyła i ludźmi, którzy ją otaczali. Odnalazła azyl w domku letniskowym we wsi Oleško. Mieszkała w nim nawet zimą, marznąc w niedogrzanym wnętrzu. Coraz bardziej podupadała na zdrowiu psychicznym. Jednak choć dokonała strasznego czynu, czy spłycanie jej problemów i zachowania do choroby psychicznej jej w pełni uzasadnione? Zdania są podzielone. W rozmowie z WP film Michalina Olszańska wcielająca się w postać Hepnarovej chciała uniknąć pójścia na skróty.

Olga Hepnarová była samotną i nieszczęśliwą kobietą, która rozpaczliwie szukała miłości. Z czasem uświadomiła sobie, że jest lesbijką, choć bliżej było jej do biseksualizmu. Posiadała również pewne cechy osoby transseksualnej. Podkochiwała się w koleżankach z pracy i marzyła o znalezieniu partnerki, która ją zrozumie i zaspokoi seksualnie. Mimo przelotnych romansów nigdy nie znalazła prawdziwej miłości. W liście wysłanym do redakcji gazet, napisała również, że jest ofiarą bestialstwa (społeczeństwa) i zamierza wymierzyć mu należytą karę: *„Ja, Olga Hepnarová, ofiara waszego bestialstwa, skazuję was na śmierć przez przejechanie i oświadczam, że tych x ofiar to i tak za mało za moje życie”. *

(Prawdziwa Olga Hepnarová)

Do egzekucji na "przypadkowych wrogach jej codzienności" przygotowywała się przez kilka dni. W związku z tym, że wypożyczyła wolną ciężarówkę, wiedziała, że musi wybrać miejsce, w którym uda się jej zabić jak najwięcej osób. Aleja, przy której zabiła osiem niewinnych osób, nosiła przewrotną nazwę - Obrońców Pokoju.

Przed dokonaniem zbrodni nie pożegnała się z nikim. Kiedy przyjechała milicja, przyznała się do winy i żałowała jedynie tego, że nie udało się jej zabić więcej osób. Hepnarová była ostatnią kobietą w Czechosłowacji skazaną na karę śmierci. Powieszono ją w marcu 1975 roku.

Film "Ja, Olga Hepnarová" można oglądać w polskich kinach już od piątku, 13 stycznia 2017 roku.