Jerzy Stuhr
Jerzy Oskar Stuhr - wybitny aktor i reżyser filmowy i teatralny, pedagog. Jeden z najbardziej wszechstronnych i najpopularniejszych aktorów polskich. Urodził się 18 kwietnia 1947 roku w Krakowie.
Ukończył polonistykę na Uniwersytecie Jagiellońskim (1970) i Wydział Aktorski PWST w Krakowie (1972). Podczas studiów związany był z krakowskim Teatrem STU, a po dyplomie został zaangażowany do Teatru Starego w Krakowie.
Jednym z pierwszych przedstawień, w których zagrał były „Dziady” w reżyserii Konrada Swinarskiego (1973). W 1972 roku zadebiutował na dużym ekranie w filmie „Na wylot” Grzegorza Królikiewicza. W 1976 roku po raz pierwszy spotkał się z Krzysztofem Kieślowskim, na planie takich filmów jak „Blizna” i „Spokój”.
Pod koniec lat 70-tych stworzył wybitne kreacje jako tytułowy „Wodzirej” (1977) Feliksa Falka oraz „Amator” Krzysztofa Kieślowskiego (1979, Nagroda Aktorska na festiwalu w Gdyni), stając się czołowym aktorem tzw. Kina Moralnego Niepokoju. Wziął udział także w innych dziełach tego nurtu: „Bez znieczulenia”(1978) Andrzeja Wajdy, „Aktorzy prowincjonalni” (1978) Agnieszki Holland, czy „Szansa” Feliksa Falka (1979, Nagroda na Festiwalu w Gdyni).
Stuhr współpracował także przy tworzeniu dialogów do niektórych z tych filmów („Wodzirej”, „Szansa”, „Amator”, „Spokój”). Z Kieślowskim współpracował jeszcze później kilkakrotnie: w 1981 („Przypadek”), 1988 („Dekalog X”) i 1993 roku („Trzy kolory: Biały”). W 2000 zrealizował z kolei film na podstawie scenariusza mistrza („Duże zwierzę”). W 1987 roku zdobył nagrodę na Festiwalu w Gdyni za Najlepszą Rolę Drugoplanową w filmie Radosława Piwowarskiego „Pociąg do Hollywood”.
Aktor dał się poznać szerokiej publiczności w znakomitych rolach komediowych, gdzie spośród wielu na szczególne wyróżnienie zasługuje pamiętna rola Maksa w „Seksmisji” (1984) Juliusza Machulskiego, udział w „Kingsajz” (1987) tego samego reżysera, rola tytułowa w „Obywatelu Piszczyku” (1988) Andrzeja Kotkowskiego, komisarza Ryby w obu częściach głośnej komedii „Kiler” (1997 i 1999) Juliusza Machulskiego, czy wreszcie rola Szwejka w telewizyjnym serialu Włodzimierza Gawrońskiego (1995).
W 1994 roku Stuhr z powodzeniem zadebiutował w roli reżysera filmowego, realizując oparty o powieść Jerzego Pilcha „Spis cudzołożnic” (Nagroda Specjalna Jury Festiwalu w Gdyni, Nagroda za Dialogi). Twórca nie uniknął oczywistych porównań do dzieł Krzysztofa Kieślowskiego, sam zresztą otwarcie przyznając się do inspiracji. Kolejny film, „Historie miłosne” (1997, Nagroda FIPRESCI Festiwalu w Wenecji, Grand Prix Festiwalu w Gdyni, nominacja do nagrody Felixa) dedykowany był właśnie pamięci mistrza i przyjaciela aktora.
W 1999 roku zrealizował „Tydzień z życia mężczyzny” (nominacja do Grand Prix festiwalu w Wenecji, Nagroda Stowarzyszenia Filmowców Polskich i Nagroda Specjalna Jury na Festiwalu w Gdyni), po raz kolejny stawiając w centrum postać polskiego inteligenta (w którego wciela się zawsze on sam), tym razem jednak nieco ostrzej go atakując.
W 2000 roku wyreżyserował wspomniany już film „Duże zwierzę” (jedyny film wyreżyserowany na podstawie obcego scenariusza), zaś w 2003 – satyrę polityczno - obyczajową „Pogoda na jutro”, w której udział wziął syn aktora, Maciej Stuhr. W 2001, 2004, 2007 i 2010 roku udzielił swojego głosu postaci Osła w polskiej wersji językowej popularnego filmu animowanego „Shrek”. W 2005 roku po raz kolejny (wcześniej w 1984, w obsypanym nagrodami „Roku spokojnego słońca”) zagrał u Krzysztofa Zanussiego w filmie „Persona non grata” (Orzeł za rolę drugoplanową).
Stuhr udzielał się także w zagranicznych produkcjach – w 2000 roku wystąpił w rosyjskim filmie „Down House” oraz we włoskiej produkcji „Cudze życie”, w 2004 roku - w izraelsko - rosyjskim filmie „Arie”, w 2006 – w brytyjskiej produkcji „Zmiana ról” oraz – jako producent Jerzy Sturovsky - we włoskim filmie „Kajman” Nanniego Morettiego (przyjaciel aktora). W 2010 roku zagrał Witkacego w filmie “Mistyfikacja”.W 2011 roku wcielił się w rzecznika prasowego Watykanu w filmie “Habemus papam - mamy papieża”.
Nie można zapominać, że Jerzy Stuhr stworzył też wiele wybitnych kreacji teatralnych – obok Jerzego Radziwiłłowicza w „Zbrodni i karze” (1984) Andrzeja Wajdy, w roli Hamleta (1981), w „Życiorysie” Kieślowskiego (1977), „Rewizorze” (1980) Jerzego Jarockiego.
W 1985 zadebiutował jako reżyser i sam zagrał główną rolę w spektaklu „Kontrabasista” według Patricka Süskinda. Sztuka wystawiana jest raz do roku po dziś dzień i cieszy się ogromną popularnością. W latach 90-tych Stuhr wyreżyserował szereg spektakli dla Teatru Ludowego w Nowej Hucie [m.in. „Iwona, księżniczka Burgunda” (1990) Witolda Gombrowicza, „Poskromienie złośnicy” (1991), „Makbet” (1995)]. W 2007 roku wyreżyserował i wystąpił w filmie “Korowód”.
Już od początku lat 80-tych współpracował też z teatrami włoskimi, a jego występy cieszyły się szerokim uznaniem. Pracował tam również jako pedagog. Po dziś dzień związany jest zawodowo z tym krajem, biegle włada językiem włoskim, jest postacią znaną we Włoszech. W 2005 roku otrzymał na Festiwalu w Wenecji nagrodę im. Roberta Bressona za Całokształt Twórczości z rąk kardynała Angelo Scoli.
W latach 90-tych Stuhr poświęcił się pracy pedagogicznej. W latach 1990-1996 był rektorem w krakowskiej PWST, w 2002 roku został ponownie wybrany na to stanowisko. W latach 1991-1993 zasiadał w Radzie Do Spraw Kultury przy prezydencie Rzeczpospolitej. W 1994 roku uzyskał tytuł profesora w dziedzinie sztuk teatralnych.
W 1992 roku ukazała się jego autobiograficzna książka „Sercowa choroba”. W 2000 roku wydany został zbiór rozmów z twórcą zatytułowany „Udawać naprawdę”. Od 1998 roku jest członkiem Europejskiej Akademii Filmowej.
Stuhr jest mężem Barbary. Jest ojcem aktora Macieja Stuhra oraz artystki malarki Marianny Stuhr.
