Istvan Szabo

Jeden z najbardziej znanych na świecie i jeden z najwybitniejszych najwybitniejszych węgierskich twórców filmowych, zdobywca Oscara.

Urodził się 18 lutego 1938 roku w Budapeszcie. Tamtejszą szkołę filmową ukończył w 1961 roku, zaś w chwilę później zasłynął jako współzałożyciel Studia imienia Béli Balázsa, gdzie rozpoczął reżyserską karierę, kręcąc, z dużym powodzeniem, różne filmy krótkometrażowe (m.in. „Koncert” 1963).

Debiutem pełnometrażowym twórcy był zrealizowany w 1964 roku dramat psychologiczny „Wiek marzeń” (nagroda na festiwalu w Locarno). Kolejny obraz, poetycka opowieść o człowieku żyjącym wspomnieniem o swoim zmarłym ojcu „Ja, twój syn” (1966) zyskał jeszcze większe uznanie, zdobywając Grand Prix MFF w Mokswie oraz Specjalną Nagrodę Jury w Locarno.

Filmy realizowane w ciągu kolejnych 15 lat, z małymi wyjątkami, nie wybiegały sławą poza teren Węgier.

W 1974 roku zdobył Złotego Leoparda w Locarno za obraz „Ulica Strażacka 25”, zaś dwa lata później jego „Budapeszteńskie opowieści” (1976) nominowane były do Złotej Palmy w Cannes.

Prawdziwym przełomem jeśli chodzi o międzynarodową karierę reżysera był dopiero intymny dramat psychologiczny „Zaufać” z 1979 roku, który zdobył Srebrnego Niedźwiedzia za reżyserię, nominację do Złotego Niedźwiedzia, Nagrodę Specjalną Interfilm podczas Berlinale oraz nominację do Oscara dla Najlepszego Filmu Obcojęzycznego.

Sukces ten już rok później został jednak przyćmiony kolejnym dziełem zatytułowanym „Mefisto” (1980) z Janem Marią Brandauerem i Krystyną Jandą w rolach głównych. Film otrzymał Oscara dla Najlepszego Filmu Obcojęzycznego, nagrodę FIPRESCI i Nagrodę za Najlepszy Scenariusz w Cannes oraz liczne nagrody krytyków.

Kolejnym głośnym filmem Szabó była historyczno - biograficzna koprodukcja „Pułkownik Redl” (1985), który przyniósł twórcy Nagrodę Jury w Cannes, Nagrodę BAFTA dla Najlepszego Filmu Obcojęzycznego oraz nominację do Oscara.

Trzecią częścią trylogii reżysera (jak niektórzy nazywają „Mefista”, „Pułkownika Redla” i „Hanussena”) był obraz, którego akcja rozgrywała się w przed - nazistowskim Berlinie. W „Hanussenie” ponownie wziął udział Brandauer, jak również kilku polskich aktorów, m.in. Grażyna Szapołowska i Adrianna Biedrzyńska. Film otrzymał jeszcze jedną nominację do Oscara, do Złotej Palmy w Cannes oraz do Independent Spirit Award.

W 1991 roku zrealizował japońsko- amerykańsko-angielską produkcję „Schadzka z Wenus” (nominacja do Złotego Lwa w Wenecji), później – głośny dramat „Kochana Emmo, droga Böbe” (1992), który przyniósł mu kolejnego Srebrnego Niedźwiedzia za reżyserię, Nagrodę Jury Ekumenicznego i nominację do Złotego Niedźwiedzia w Berlinie oraz Europejską Nagrodę Filmową za scenariusz, zaś w 1999 – trzypokoleniową sagę o losach żydowskiej rodziny, zatytułowaną „Kropla słońca”, z udziałem Ralpha Fiennesa, Williama Hurta i Rachel Welsch (Europejska Nagroda Filmowa za scenariusz, nominacja do Złotego Globu za reżyserię).

Ostatnie filmy twórcy to zrealizowany w 2004 roku komediodramat „Być Julią” (nominacja do Europejskiej Nagrody Filmowej za reżyserię) oraz dramat „Krewni” (2006).

W 2002 roku wziął udział w nowelowym projekcie „10 minut później: Wiolonczela”. Sporadycznie pojawia się jako aktor („Plac Vendôme” 1998, „Obsługiwałem angielskiego króla” 2006). W 1985 roku otrzymał honorową nagrodę Donatello im. Luchino Viscontiego, a w 2004 – Honorową Nagrodę za Całokształt Twórczości na MFF w Kopenhadze. W 2006 roku, podczas Festiwalu Sztuki Operatorskiej Camerimage w Łodzi otrzymał Specjalną Nagrodę dla reżysera o szczególnej wrażliwości wizualnej.