Londyn: przegląd filmów zakazanych przez cenzurę

W orodku kulturalnym Riverside Studios w zachodnim Londynie zainaugurowano we wtorek wieczór dwutygodniowy pokaz filmów zdjętych przez komunistyczną cenzurę w Polsce, Czechosłowacji i na Węgrzech w latach 1948-82. W jej zorganizowaniu współpracowały instytuty kultury czterech krajów - Polski, Czech, Węgier i Słowacji.

Impreza obejmująca 11 filmów oraz pięć pokazów wideo zbiega się z ukazaniem się w druku publikacji "Censorship: A World Encyclopedia" (Światowa Encyklopedia Cenzury) wydanej pod redakcją Dereka Jonesa przez wydawnictwo Fitzroy Dearborn.

Impreza daje wgląd w arbitralne kryteria stosowane przez cenzurę krajów komunistycznych, która broniła nieprawdziwego wiata propagandy.

Zakazane filmy na ogół nie atakowały otwarcie systemu rządzenia, ale cenzura dopatrywała się w nich niebezpiecznych aluzji, defetyzmu lub odstępstwa od linii.

Organizatorzy przekonani są, że filmy bronią się pomimo upływu lat dzięki temu, że są dziełami sztuki.

Każdy pokaz dla zilustrowania historycznego tła poprzedzi kronika filmowa z roku, w którym nakręcono film-półkownika. Wywietlone zostaną m. in. materiały Polskiej Kroniki Filmowej, Magyar Filmhirado i Ceskoslovensky Filmowy Tydenik.

Z polskich filmów pokazany zostanie m. in. film Jerzego Skolimowskiego "Ręce do góry" z 1967 roku, "Kobieta Samotna" Agnieszki Holland z 1981, "Przesłuchanie" Ryszarda Bugajskiego z 1982 roku - film, który przyniósł Krystynie Jandzie nagrodę na festiwalu w Cannes w kilka lat później.

W wersji wideo będzie można obejrzeć "Przypadek" Krzysztofa Kielowskiego, "Wojnę Światów" Piotra Szulkina i "Dreszcze" Wojciecha Marczewskiego.

Węgrzy pokażą najgłoniejsze filmy w reżyserii Marty Meszaros m. in. "Pamiętnik dla moich dzieci" (1982) z udziałem polskiego aktora Jana Nowickiego, a także "Świadek" Petera Basco (1969), "Koniec księdza" oraz "Bastion Promenada" - oba w reżyserii Evalda Schorma (1968 oraz 1974).

Czesi zaprezentują "Długą Podróż" Alfreda Radoka (1949), któremu nowojorscy krytycy w 1951 roku przyznali nagrodę najlepszego filmu nie-anglojęzycznego w 1951 roku, "Wszyscy Moi Dobrzy Rodacy" Vojtecha Jasny, "Odwiedziny Old Shatterhand'a" Dusana Hanaka (1966), "Balladę o Siedmiu Powieszonych" Martina Holly (1968) oraz "Ptaki Sieroty i Głupcy" Juraja Jakubiska (1968). Te dwa ostatnie filmy nakręcili twórcy ze Słowacji.

Najpóźniejszy z filmów nie dopuszczonych do obiegu pochodzi z 1989 roku. Został nakręcony dla czechosłowackiej telewizji z udziałem twórców nowej fali i zawiera relacje reżyserów tamtego okresu m. in. Jiri Menzela, Jana Nemeca, Stanislava Milota i innych.