Charlie Chaplin miałby dziś 120 lat

Dziś obchodzimy 120. rocznicę urodzin Charlesa Chaplina.

Urodził się 16 kwietnia 1889 roku w Londynie. Już w wieku 5 lat rozpoczął występy na scenie, jako członek dziecięcego zespołu Eight Lancaster Lads oraz epizodyczny aktor w londyńskich musicalach.

Przygodę z kinem rozpoczął dzięki występom w pantomimicznej trupie teatralnej Freda Karno, do której został przyjęty w 1907 roku, a przede wszystkim dzięki tournée, jakie odbył jako jej uczestnik po Wielkiej Brytanii i USA.

Podczas jednego z występów, zwrócił na siebie uwagę znanego producenta Macka Senneta i od 1914 roku rozpoczął współpracę z wytwórnią Keystone, gdzie zrealizowano ok. 35 filmów z jego udziałem, przeważnie z jego imieniem w tytule (na przykład: „Charlie kelnerem”, „Charlie w hotelu”).

Debiutem aktorskim Chaplina był krótkometrażowy film „Aby zarobić na życie” (1914) z reżyserii Henry’ego Lehrmana. Początkowo występował w filmach w reżyserii innych twórców, jednak począwszy od „Bójki w deszczu” (1914) reżyserował już sam. W latach 1915-1919 związany był z wytwórniami Essanay, Mutual i First National, by w 1919 założyć (wraz z Fairbanksem, Griffithem i Pickford) United Artists.

Charakterystyczny wizerunek Charliego – włóczęgi pojawił się w jednym z pierwszych filmów „Charlie zadowolony z siebie” (1914) i szybko został zaakceptowany i pokochany przez publiczność.

W 1916 roku zrealizował pierwsza arcydzieło - „Charlie włóczęga”, dzięki któremu zyskał większą swobodę finansową i twórczą. Kolejne filmy: „Charlie ucieka”, „Charlie na kuracji”, „Charlie policjantem”, a przede wszystkim „Emigrant” (wszystkie z 1917 roku) to sukcesy komercyjne, ale i artystyczne.

W tym ostatnim szczególnie zauważalna jest obecność stałej cechy twórczości Chaplina: pojawienie się wątków melodramatycznych, lirycznych, a czasem nawet tragicznych, tuż obok komicznych. Umiejętne zespolenie i wyważenie tych kategorii estetycznych w ramach danego dzieła w dużej mierze zadecydowało o geniuszu i popularności twórcy.

Od 1918 roku zmieniła się metoda twórcza Chaplina: zaczął kręcić filmy dłuższe (już nie 5-15 minutowe, a niemal godzinne), przemyślane, siłą rzeczy także dłużej i staranniej się do nich przygotowując. Pierwszym filmem tego typu był kpiący z wojny i zabroniony przez cenzurę obraz „Charlie żołnierzem” (1918). Kolejne to zdradzający lewicowe sympatie twórcy, melodramatyczny „Brzdąc” (1921), atakujący purytanizm i małomiasteczkowość „Pielgrzym” (1923) i „Paryżanka” (1923) z Edną Purviance.

W 1925 roku powstał film uznawany za najwybitniejsze dzieło Chaplina – „Gorączka złota”, w którym elementy dramatyczne i komiczne zostały splecione najlepiej, a w 1928 – ostatni obraz sprzed przełomu dźwiękowego (co nie oznacza, że ostatni niemy film twórcy) –„Cyrk”, który przyniósł mu pierwszego Oscara za „wszechstronność i geniusz, przejawiany zarówno w działalności reżyserskiej, jak i aktorskiej, scenopisarskiej i producenckiej”.

Choć przełom dźwiękowy mógł okazać się dla twórcy - którego gra oparta była na pantomimie - przysłowiowym gwoździem do trumny, to jednak udało mu się uniknąć porażki. Pierwszy film Chaplina „po przełomie”, to dzieło z pogranicza dwóch epok w historii kina, będące połączeniem filmu niemego z dźwiękowym.

„Światła wielkiego miasta” (1931), bo o nich tutaj mowa, posiadają ścieżkę dźwiękową skomponowaną przez samego Chaplina oraz „szmery”, nie jest to jednak film mówiony. Ponieważ film odniósł sukces komercyjny, również kolejne dzieło – „Dzisiejsze czasy” (1935) zrealizowane zostało na podobnej zasadzie, a podstawowymi środkami wyrazu pozostały nadal gest i mimika.

W 1940 zrealizował słynne arcydzieło „Dyktator” (nominacja do Oscara za scenariusz i główną rolę), w którym po raz ostatni pojawił się na ekranie w kostiumie trampa. Chaplin całkowicie ośmieszył tu faszyzm, wcielając się w dwie postaci: groteskowego dyktatora, który chce podbić świat absurdalnymi ideami i który ucharakteryzowany jest na Hitlera oraz uderzająco podobnego do niego biednego, żydowskiego fryzjera.

W 1952 roku Chaplin przeprowadził się wraz z rodziną do Szwajcarii. Dwa ostatnie filmy zrealizował w Wielkiej Brytanii, jednak ani „Król w Nowym Jorku” (1957) z udziałem Michaela Chaplina, ani „Hrabina z Hongkongu” (1966) z Sophią Loren i Sydneyem Chaplinem nie wzbudziły większego uznania i zainteresowania publiczności, ponosząc komercyjne fiasko.

W 1972 roku otrzymał Honorowego Oscara za „nieoceniony wkład, jaki wniósł w rozwój kina” oraz Honorowego Złotego Lwa w Wenecji za Całokształt Twórczości, a w 1977 – Specjalną Nagrodę BAFTA Academy Fellowship.

W 1975 roku otrzymał szlachecki tytuł, nadany przez królową brytyjską. Był postacią kontrowersyjną, której towarzyszyła nieco skandalizująca otoczka. Mimo trwającej 42 lata emigracji, nigdy nie wystąpił o przyznanie mu obywatelstwa tego kraju.

Zmarł 25 grudnia 1977 roku.