Paul Schrader

Amerykański scenarzysta, reżyser i krytyk filmowy, znany przede wszystkim z owocnej współpracy z Martinem Scorsese. Autor scenariusza do „Taksówkarza”, „Wściekłego byka” i „Ostatniego kuszenia Chrystusa”.

Urodził się 22 lipca 1946 roku w Grand Rapids w stanie Michigan jako młodszy z dwójki braci. Wychowywał się w dość surowej atmosferze podyktowanej religijnymi poglądami rodziców – kalwinistów. Pierwszy film zobaczył dopiero w wieku 18 lat. Zgodnie z wolą rodziców studiował protestancką teologię. W międzyczasie, na własną rękę rozpoczął studia filmoznawcze na University of California w Los Angeles.

Swoją przygodę z filmem rozpoczął na początku lat 70-tych, jako teoretyk i krytyk filmowy, jego rozprawy spotykały się (i wciąż spotykają) z dużym uznaniem. Karierę scenarzysty rozpoczął u boku brata, jako autor scenariusza do thrillera „Yakuza” Sidneya Pollacka (1975). Bracia pracowali też później nad scenariuszem do „Białych kołnierzyków”, będących debiutem reżyserskim Paula (1978), wyprodukowanego przez niego dramatu „Old Boyfriends” (1979) oraz nominowanej do Złotej Palmy w Cannes „Mishimy” w jego reżyserii (1985).

Działalność Paula Schradera jako reżysera i producenta nie byłaby jednak możliwa gdyby nie sukces, który osiągnął dzięki scenariuszowi do jednego z najsłynniejszych filmów Martina Scorsese – „Taksówkarza” z niezapomnianym Robertem De Niro w roli głównej (1976, nominacja do Złotego Globu). Później jeszcze niejednokrotnie spotkał się ze Scorsese, pisząc scenariusze do tak głośnych dzieł reżysera, jak: „Wściekły byk” (1980, nominacja do Złotego Globu), „Ostatnie kuszenie Chrystusa” (1988) i „Ciemna strona miasta” (1999). Poza tym współpracował z tak znanymi twórcami, jak Brian De Palma („Obsesja” 1976) i Peter Weir („Wybrzeże Moskitów” 1986).

Realizując filmy i pisząc do nich scenariusze często bazował na literackim pierwowzorze, bądź sięgał do wziętych z życia historii, chętnie poruszał też palące, nierzadko kontrowersyjne kwestie społeczne. Wielu jego bohaterów to desperaci, którym świat wali się na głowę, a ich losy wpisane są w tętniące, nocne życie wielkiego miasta (często Nowego Jorku).

Od końca lat 70-tych, Schrader regularnie działał jako reżyser filmowy. Zrealizowane przez niego filmy z reguły powstawały wg jego autorskiego scenariusza. Wśród najsłynniejszych produkcji w jego reżyserii znajdują się: nominowany do Złotego Niedźwiedzia dramat „Hardcore” z Georgem C. Scottem (1979), „Amerykański żigolak” z Richardem Gere (1980), horror „Ludzie-koty” z Nastassją Kinski (1982), biograficzny dramat „Patty Hearst” z Natashą Richardson (1988, nominacja do Złotej Palmy), kryminał „Margines życia” z Susan Sarandon i Willemem Dafoe (1992, nominacja do Independent Spirit Award za scenariusz, nominacja do Złotego Niedźwiedzia w Berlinie), i thriller „Prywatne piekło” z Nickiem Nolte, Sissy Spacek i oskarowym Jamesem Coburnem (1997, Specjalne Wyróżnienie na MFF w Valladolid, dwie nominacje do Independent Spirit Award).

Zdarzało się też, że reżyserował filmy w oparciu o cudzy scenariusz. Przykładem takiej realizacji jest chociażby horror „Dominion: Prequel to the Exorcist” (2005), czy wojenny dramat „Adam Zmartwychwstały” (2008) z Jeffem Goldblumem i jednym z ‘nadwornych’ aktorów Schradera – Willemem Dafoe w rolach głównych.

W kilku filmach Schradera wzięła udział jego żona, aktorka Mary Beth Hurt. Były to: „Margines życia” (1992), „Prywatne piekło” (1997) i „Facet do towarzystwa” (2007).