Humorzaste fałszerstwo

Formuła ta po części sprawdza się nawet w przypadku "Człowieka, który gapił się na kozy", przedziwnej, wyprodukowanej przez aktora błazenady, z samym Clooneyem w mundurze i z obciachowym wąsem. Gdy z typowym sobie spokojem podszytym paranoją próbuje nam wmówić, że jest wojownikiem Jedi, niecierpliwe zdumienie łatwo przechodzi w motywowaną jego wizerunkiem akceptację. W porządku, myślimy wtedy, może i brak tu wyrafinowania, ale zapewne kryje się w tym jakieś zamierzenie.

Rzecz w tym, że nie kryje. Clooney w roli byłego członka wojskowej jednostki specjalizującej się w rozwijaniu paranormalnych umiejętności przypomina wysokooktanową parodię siebie z "Niebezpiecznego umysłu", gdzie grał rozhisteryzowanego agenta CIA. Takich kompromitujących odniesień do przeszłości jest tu zresztą znacznie więcej. Jeff Bridges reanimuje "kolesia" Lebowskiego i na użytek filmu staje się sprzeniewierzeniem samego siebie - hipisem-niechlujem na usługach zbzikowanej armii. Najgorzej ma się jednak sprawa z Kevinem Spaceyem, który cofa się o ponad dwie dekady, do czasów kiedy grywał ogony w takich filmach jak "Nic nie widziałem, nic nie słyszałem".

I co pośród owej błazenady począć ma biedny Ewan McGregor, któremu przyszło odgrywać rolę reportera, który znalazł się w centrum całego zamieszania? Chyba tylko dostosować się. Problem w tym, że szkocki amant nie ma w swoim dorobku roli, do której mógłby w jakikolwiek sposób nawiązać, przez co staje się niezagospodarowaną dekoracją plątającą się na pierwszym planie. Bo o ile Grant Heslov - aktor z długoletnim doświadczeniem, któremu w tym przypadku przyszło stanąć za kamerą - wie jak zrobić użytek ze swojego dobrego kumpla Clooneya, to już w obliczu aktora tak jednolitego jak McGregor staje się bezradny.

Paradoksalnie więc, Szkot zostaje wyklęty z elitarnego grona dowcipnisiów, najlepiej bawiących się we własnym towarzystwie. Ilekroć Ewan z którymś z nich się konfrontuje, zostaje na polu boju z miną gościa, który jako jedyny nie zrozumiał dowcipu. Poniekąd go rozumiem - w końcu to bardziej 'another Ben Stiller movie' niż "Tajne przez poufne". Dowcip jest tu prosty, podszyty sprytem, ale nie inteligencją. O niewyszukaną, ulotną przyjemność stosunkowo łatwo, gorzej, że po jakimś czasie odbija się ona głośną czkawką.

Film Heslova jest jednak ciekawy o tyle, że przywraca nieco zapomnianą już wiarę w antagonistyczne predyspozycje amerykańskiej (czy jakiejkolwiek) armii, którą dziś z powodzeniem zastępuje korporacyjny globalizm. Autor "Człowieka..." cofa się więc nie tylko w konstrukcji humorystycznej, ale też i tematycznej, sięgając odległych czasów "M.A.S.H." Roberta Altmana. Różnica między tymi filmami jest być może najprostszym wyznacznikiem ich jakości. Altman miał jaja, wulgarną jak na swoje czasy satyrą poczynił szkody w niejednym ugruntowanym światopoglądzie. A Heslov? Plebejskie zapędy tak szczelnie pokrywa maską fałszu, że szybko zaczyna się nim dusić.