Luis Bunuel

Jeden z najważniejszych hiszpańskich reżyserów filmowych, tworzący zarówno w Hiszpanii, jak i we Francji oraz Meksyku. Współtwórca surrealistycznego „Psa andaluzyjskiego” i „Złotego wieku” – filmów zrealizowanych razem z Salvadorem Dalim, zdobywca Złotej Palmy w Cannes za „Viridianę” i Złotego Lwa w Wenecji za „Piękność dnia”. Jeden z najsłynniejszych prowokatorów i obrazoburców w dziejach kina.

Urodził się 22 lutego 1900 roku w Calandzie w hiszpańskiej Aragonii, jako Luis Buñuel Portolés.

Uczył się w jezuickiej szkole, której surowe normy na zawsze odcisnęły piętno na jego psychice i miały niewątpliwy wpływ na późniejsze obsesje twórcze.

Był wszechstronnie uzdolniony i miał wiele zainteresowań (gra na skrzypcach, boks, entomologia). W czasie studiów na Uniwersytecie w Madrycie (agronomia, literatura, filozofia) zetknął się z tamtejszym środowiskiem naukowym i artystycznym (Ortega y Gasset, Dali, Strawiński, Lorca).

W połowie lat 20-tych wyjechał do Paryża, gdzie pracował w Instytucie Współpracy Kulturalnej, jednocześnie rozpoczynając studia w tamtejszej Akademii Filmowej, kierowanej wówczas przez Jeana Epsteina, od którego uczył się rzemiosła, asystując na planie jego filmów (m.in. „Upadek domu Usherów” 1928).

Ponadto Buñuel był w tamtym okresie bardzo aktywny literacko – pisał prozę, poezję, dramaty oraz krytyczne teksty filmowe, publikując je w pismach francuskich i hiszpańskich.

W 1928 roku zadebiutował jako reżyser, realizując we współpracy ze słynnym malarzem Salvadorem Dalim, surrealistyczny obraz: „Pies andaluzyjski”.

Dwa lata później zrealizowali razem prowokacyjny „Złoty wiek” (1930), objęty zakazem rozpowszechniania na prawie pół wieku.

Na początku lat 30-tych twórca przez pewien czas mieszkał i pracował w USA, gdzie m.in. nadzorował dubbingi do hiszpańskojęzycznych filmów dla Warner Bros i pracował w nowojorskim Museum of Modern Art jako redaktor wydawnictw.

Po wyreżyserowaniu dokumentalnej „Ziemi bez chleba” („Ziemi Hurdów” 1933) i kilku latach przerwy powstał pierwszy meksykański film twórcy – „Gran Casino” (1947).

To właśnie w Meksyku tworzył i mieszkał przez kolejną dekadę, realizując głównie filmy komercyjne (m.in. adaptację „Wichrowych wzgórz” i „Przygód Robinsona Crusoe” 1954), ale też kilka perełek, jak „Los Olvidados” (1950, nagroda za reżyserię w Cannes, liczne meksykańskie nagrody filmowe Ariel), pokazywane w Cannes filmy: „Schody do nieba” (1952) i „On” (1953), czy „Zbrodnicze życie Archibalda de la Cruz” (1955).

Po krótkim pobycie we Francji, gdzie nakręcił m.in. „Gorączkę w El Pao” (1958), powrócił do Meksyku i stworzył dzieła: „Nazarín” (1958, International Prize w Cannes), „Dziewczyna z wyspy” (1960, wyróżnienie w Cannes), „Anioł zagłady” (1962, nominacja do Złotej Palmy) i „Szymon słupnik” (1965, Special Jury Prize i nagroda FIPRESCI w Wenecji).

W międzyczasie zrealizował w Hiszpanii kolejny objęty zakazem dystrybucji, satyryczny obraz „Viridiana” (1961) z udziałem „nadwornych” aktorów reżysera – Fernanda Reya i Silvii Pinal, za który otrzymał Złotą Palmę w Cannes. Film zawiera kontrowersyjną scenę orgii parodiującej Ostatnią Wieczerzę.

Stałymi motywami twórczości były u Buñuela erotyzm, śmierć, religia (szczególnie katolicka, którą niejednokrotnie atakował), stałymi środkami wyrazu – przerysowanie i karykatura, elementy turpizmu i czarny humor.

W latach 60-tych zrealizował we Francji szereg arcydzieł, we współpracy z producentem Sergem Silbermanem i scenarzysta Jeanem - Claudem Carrièrem, z których każde potwierdzało jego status wybitnego twórcy.

* W 1963 roku wyreżyserował „Dziennik panny służącej” z Jeanne Moreau i Michelem Piccoli, nagrodzoną Złotym Lwem i Pasinetti Award w Wenecji „Piękność dnia” (1967) z Catherine Deneuve i Michelem Piccoli, „Drogę mleczną” (1969, nagroda FIPRESCI i Interfilm Award na Berlinale), nagrodzony Oscarem dla Najlepszego Filmu Zagranicznego, BAFTA i nominacją do Oscara za scenariusz oraz nominacją do BAFTA za reżyserię „Dyskretny urok burżuazji” (1972) z Reyem, Piccoli, Jean - Pierrem Casselem, i Stéphane Audran, Julien Bertheau i Mileną Vukotic czy wreszcie „Widmo wolności” (1974) z udziałem Moniki Vitti, Vukotic i Jean - Claude’a Brialy.*

W ojczystej Hiszpanii zrealizował „Tristanę” (1970) z Fernandem Reyem i Catherine Deneuve oraz ostatni w karierze, głośnym film „Mroczny przedmiot pożądania” (1977) z Reyem, Carole Bouquet, Ángelą Moliną, Julien Bertheau i Mileną Vukotic.

Wspólnie z Jeanem- Claudem Carrièrem napisał autobiografię zatytułowaną „My Last Sigh” (1982).

W 1979 roku został uhonorowany Nagrodą za Całokształt na MFF w Moskwie, a w 1982 – Honorowym Złotym Lwem w Wenecji.

W 1997 roku Antonio Simón zrealizował film według jego scenariusza – dreszczowiec zatytułowany „La Novia de medianoche”.

Zmarł 29 lipca 1993 roku w Mexico City.