Michał Znicz: Tajemnicza śmierć popularnego polskiego aktora

Zasłynął dzięki swojemu ogromnemu talentowi komicznemu, choć w życiu prywatnym był bardziej wyciszony, poważny; nie lubił mówić o sobie i jak ognia unikał pytań dziennikarzy dotyczących jego osoby i rodziny.

CZYTAJ DALEJ >>>

Nieznane jest zarówno miejsce, jak i data narodzin Michała Feiertaga, który u nas zdobędzie sławę pod nazwiskiem Znicz.

Oficjalnie mówi się, że przyszedł na świat w 1888 roku; inne źródło podaje jednak datę 1892 rok, on sam zaś w jednym z wywiadów twierdził, że było to w 1895 roku.

Podobnie sprzeczne informacje dotyczą miejsca – prawdopodobnie była to Warszawa, choć Znicz wspominał o Połtawie, zaś w kilku książkach pojawia się Łódź.

Niewiele też wiadomo o jego wcześniejszych losach. Z pewnością można stwierdzić, że brał udział w pierwszej wojnie światowej i trafił do niewoli. Wtedy zainicjował powstanie amatorskiego teatru dla polskich żołnierzy, w którym sam chętnie występował.

Obóz jeniecki opuścił po trzech latach i, odzyskawszy wolność, postanowił kontynuować aktorską przygodę. W profesjonalnym teatrze Sfinks zadebiutował w 1918 lub 1919 roku; na dużym ekranie pojawił się kilka lat później.

- W życiu prywatnym skromny, jakby wycięty z powieści Dickensa, o szeroko otwartych oczach, o twarzy zawsze zaaferowanej i raczej poważnej. Był na scenie – dodam także na ekranie – arcyludzko wzruszający i prosty w rolach małego, nieszczęśliwego człowieka, wyrzucanego zewsząd, brutalnie zdeptanego przez życie i złych ludzi – wspominał przyjaciela Kazimierz Krukowski.

- Z upodobaniem grywał role serio. Udawały mu się zwłaszcza te, które są jakby przejściem od ról komicznych do poważniejszych – pisano o nim w gazetach.

Poślubił aktorkę Janinę Morską, ale niedługo dane im było cieszyć się małżeństwem.

Znicz (na zdjęciu wraz z Mieczysławą Ćwiklińską) trafił do warszawskiego getta, gdzie kontynuował karierę; wciąż był aktorem cenionym i lubianym przez wszystkich, mógł więc liczyć na sympatię swoich współtowarzyszy w nieszczęściu.

Żona wprawdzie nie poszła za nim do getta, ale robiła wszystko, by go stamtąd wyciągnąć; mówiono, że wyprzedała cały swój majątek, by zgromadzić gotówkę i pomóc mężowi. Ale Znicz wreszcie dał się pokonać rozpaczy i zwątpieniu. W „Pamiętnikach teatralnych” można przeczytać, że był „zanadto wrażliwy jak na te czasy. Był to cudowny człowiek, podszyty ciepłem. Ludzie w getcie nagminnie popadali w chorobliwe depresje, jakieś manie. I jemu też się to przydarzyło. Cały zapadł się w sobie".

Z dnia na dzień Znicz stawał się coraz bardziej osowiały, nic nie potrafiło go uszczęśliwić, przestał nawet występować i głośno mówił o zakończeniu aktorskiej kariery. Ale jego żona wreszcie dopięła swego – udało się jej zdobyć fałszywe dokumenty i wyciągnęła męża z getta.

Była przekonana, że teraz wreszcie wszystko się ułoży – nie wiedziała, że najgorsze dopiero przed nimi...

O śmierci Znicza krąży wiele sprzecznych plotek. Podaje się, że zginął 24 grudnia 1943 lub 1942 roku, lecz do dziś nie udało się odkryć, w jaki sposób.

Być może zmarł w Otwocku, kiedy likwidowano szpital psychiatryczny i mordowano pacjentów, choć pojawiła się też teoria, że zginął, kiedy umieszczano go w wagonie mającym zawieźć więźniów do komory gazowej.

Najbardziej prawdopodobna – i najczęściej powtarzana, choć w różnych wariantach – wydaje się wersja mówiąca o samobójstwie Znicza. Według jednej z nich aktor zabił się w Wołominie, według innej cierpiący na depresję artysta popełnił samobójstwo w szpitalu dla nerwowo chorych. Leon Schiller w jednym ze swoich listów napisał zaś tak: „Powiesił się zbiegłszy z getta - Michał Znicz”.
(sm/gb)