Tom Tykwer

Reżyser, scenarzysta, kompozytor i producent niemiecki, jeden z najbardziej znanych i najbardziej cenionych obecnie twórców pochodzących z tego kraju. Autor słynnego filmu „Biegnij Lola, biegnij” i głośnej adaptacji „Pachnidła”.

Urodził się 23 maja 1965 roku w Wuppertalu. O najmłodszych lat interesował się kinem. Pierwszą fascynację ruchomym obrazem rozbudziły w nim takie filmy, jak „Piotruś Pan”, „Cud w Mediolanie” Vittoria de Siki i „King Kong” (ten ostatni dodatkowo ewokował zamiłowanie do horrorów). Wraz z wiekiem pogłębiał zainteresowanie kinem, również jako praktyk – pierwsze filmy zaczął realizować jako 11-latek, za pomocą kamery Super 8, z którą nie rozstawał się przez wiele lat.

Był „urodzonym filmowcem” i pasjonatem kina, nie mającym wątpliwości co do wyboru życiowej ścieżki – wiedział, że w taki, czy inny sposób będzie związana z X muzą. Po maturze, bez powodzenia próbował dostać się niemal do wszystkich możliwych szkół filmowych w Europie. W połowie lat 80-tych wyjechał do Berlina, gdzie pracował jako kinooperator najpierw w mało znaczącym kinie, a później – w znanym, dość elitarnym „Moviemento”, gdzie zajmował się już kwestiami programowymi. Mimo młodego wieku i braku wykształcenia filmowego, szybko został doceniony w środowisku jako świetny znawca tematu - nawiązał wiele kontaktów z osobami z branży, z którymi później przeprowadzał telewizyjne wywiady, ponadto zajmował się analizą scenariuszy filmowych. To tam poznał i zaprzyjaźnił się z późniejszym stałym współpracownikiem, operatorem Frankiem Griebe, o którym powie później „Znamy się pół życia. Nigdy nie zrobiłem filmu, którego autorem zdjęć nie byłby on. Szczerze mówiąc, nie mam pojęcia, co właściwie robią operatorzy, którzy
nie nazywają się Frank Griebe”.

Nie myślał poważnie o robieniu własnych filmów, dopóki nie spotkał i nie zaprzyjaźnił się z reżyserką Rosą von Praunheim. To głównie dzięki jej wpływowi powstał jego pierwszy, krótkometrażowy obraz „Beacuse”, który udało się pokazać na MFF w Hof (1992).

Mimo, że kolejna krótkometrażówka, „Epilog” (1992), wpędziła Tykwera w długi, okazała się ważnym doświadczeniem technicznym. Te dwie mini-produkcje wystarczyły, by umożliwić młodemu twórcy realizację pełnometrażowego filmu „Deadly Maria” (1993). Film wyraźnie nawiązywał do młodzieńczych fascynacji horrorem i odniósł pierwsze sukcesy w kraju i zagranicą (Bavarian Film Award za reżyserię, German Film Critics Award za Najlepszy Film, Best New Director Promotional Award na MFF w Hof, Special Jury Award na MFF w Sochi).

W 1994 roku, wraz z trzema znajomymi „po fachu”, zdecydowali się założyć własną wytwórnię, w ramach której wspólnie decydowali o filmowych projektach, często już na poziomie scenariusza. Pierwszym zrealizowanym wespół filmem był „Winter Sleepers” (1997, German Film Award in Silver, nagroda za reżyserię na MFF w Gijón), zawierający w sobie jeden z wiodących wątków w całej późniejszej twórczości reżysera, a mianowicie kwestię przypadku, zbiegu okoliczności, losu, przeznaczenia.

* Na tym właśnie problemie zasadza się zarówno przełomowy dla międzynarodowej kariery reżysera, obraz „Biegnij Lola, biegnij” (1998, German Film Award in Gold, German Film Critics Association Award, Ernst Lubitsch Award, Independent Spirit Award i nominacja do BAFTA dla Najlepszego Filmu Obcojęzycznego, nagroda publiczności na festiwalu Sundance, nominacja do Złotego Lwa w Wenecji), jak i, powstała dwa lata później „Księżniczka i wojownik” (2000), w obu przypadkach z Franką Potente w roli głównej.*

Powtarzalność tej tematyki, jak i osobiste wyznania twórcy dotyczące artystycznych inspiracji pozwoliły wiązać go często z osobą i twórczością Krzysztofa Kieślowskiego.

Nikogo nie zdziwił fakt, ze to właśnie Tykwer jako pierwszy sięgnął po scenariusz Kieślowskiego i Piesiewicza i zrealizował „Niebo” z Cate Blanchett (2002, nominacja do Złotego Niedźwiedzia) – pierwszą część planowanej, ale nigdy nie nakręconej przez polskiego mistrza trylogii. Film nie przyniósł co prawda żadnych cennych laurów, odbił się jednak echem na całym świecie.

Po krótkiej przerwie, związanej – jak sam przyznał – z pewnego rodzaju kryzysem twórczym podjął jedno z większych wyzwań artystycznych w karierze i zmierzył się z tekstem Patricka Süskinda, realizując „Pachnidło: Historia mordercy” (2006).

* Zrealizowany z wielkim rozmachem, w koprodukcji niemiecko-amerykańskiej film przyjął na siebie sporo krytyki, jednak odniósł kasowy sukces na całym świecie.*

W międzyczasie Tykwer nakręcił dwie nowele filmowe, obie z udziałem Natalie Portman – „Prawdę” (2004, German Short Film Award in Gold) i „Faubourg Saint-Denis” (w ramach projektu „Zakochany Paryż” 2006).

Ostatnim filmem w jego reżyserii jest thriller „The International” z Naomi Watts i Clivem Owenem (2009). Jak na filmowca-samouka charakteryzuje się sporą wszechstronnością – nie tylko reżyseruje, produkuje i pisze scenariusze do swoich filmów, ale też jest współautorem muzyki do większości z nich, jako członek grupy Pale 3, założonej z Johnnym Klimkiem i Reinholdem Heilem. Stale uwikłany jest w projekty innych twórców – czy to jako współscenarzysta, czy współproducent (m.in. film Sebastiana Schippera „Giganci” i „Mój przyjaciel”).

Od samego początku współpracuje z tym samym operatorem – Frankiem Griebe. W 2006 roku zostali nagrodzeni specjalną Złotą Żabą dla duetu reżysersko-operatorskiego na Międzynarodowym Festiwalu Sztuki Autorów Zdjęć Filmowych Camerimage w Łodzi.