Wróg numer jeden Władysława Gomułki. Janusz Szpotański w więzieniu pisał najlepsze powieści

Przyjaźnił się między innymi z Januszem Głowackim, scenarzystą "Polowania na muchy". I to ponoć właśnie on stał się inspiracją dla stworzenia postaci Włodka z filmu Andrzeja Wajdy.

Pochodził z dobrze usytuowanej rodziny, był synem warszawskiego adwokata - co okazało się ogromną przeszkodą, gdy Szpotański próbował dostać się na studia.* Z powodu "burżuazyjnego pochodzenia" nie chciano przyjąć go na socjologię ani na polonistykę;* ostatecznie wylądował na rusycystyce, z której również szybko został wyrzucony. Nie przejął się tym zupełnie; czas poświęcał na doskonalenie swoich umiejętności szachowych (został nawet mistrzem Polski) i, naturalnie, imprezowanie. Dawał też upust swojemu talentowi literackiemu i pisał zjadliwe, satyryczne wiersze, w których wyśmiewał władzę. Miał pecha, bo któryś z jego znajomych doniósł o tym i Szpotański trafił na jakiś czas do więzienia. Zaraz po wyjściu napisał swoje najbardziej znane dzieło, "Cisi i gęgacze" - w którym sportretował Gomułkę jako "Gnoma". Wtedy rozpętało się piekło.

- Operę napisałem przez przypadek - pisał Szpotański we wstępie do "Zebranych utworów poetyckich". - Źródłem inspiracji były dla mnie przygotowania Czerwonego do obchodów dwudziestej rocznicy Polski Ludowej. Przygotowania te były tak intensywne i groteskowe w swych pomysłach, że pobudziły mnie do swoistego włączenia się w te uroczystości, a mianowicie do urządzenia akademii "ku czci" dla grona moich przyjaciół i znajomych.

W 1967 roku Szpotański został aresztowany i postawiony przed sąd. Wściekły Gomułka poświęcił mu sporą część swojego przemówienia na spotkaniu warszawskiego aktywu partyjnego, mówiąc, że "Cisi i gęgacze" to "reakcyjny utwór, ziejący sadystycznym jadem nienawiści do naszej partii". *
*- Utwór ten zawiera jednocześnie pornograficzne obrzydliwości, na jakie zdobyć się może człowiek tkwiący w zgniliźnie rynsztoku, człowiek o moralności alfonsa - oburzał się Gomułka.

W końcu Szpotańskiego skazano na trzy lata więzienia za "sporządzanie i przekazywanie w celu rozpowszechniania opracowań szkodliwych dla interesów państwa".

- "Cisi i Gęgacze", czyli tzw. "Opera", to pierwszy mój utwór, który spotkał się z szerokim odzewem. Mam tu na myśli nie tylko popularność, jaką cieszył się w warszawskich środowiskach opozycyjnych, ale przede wszystkim wytoczony mi proces, tak kuriozalny, że przez pewien czas natrząsały się z niego wszystkie ważniejsze dzienniki zachodnie, straszliwe inwektywy, jakimi obrzucił mnie Gomułka w swym słynnym przemówieniu marcowym, a także i to, że poświęcona została mu znaczna część jednej z ówczesnych debat sejmowych - wspominał pisarz po latach.

Szpotańskie nie dał się złamać. Jeszcze za kratami napisał parodystyczną "Balladę o Łupaszce", później stworzył między innymi "Carycę i zwierciadło" czy "Towarzysza Szmaciaka". Twierdził, że pisał "dla zabawy - ku uciesze własnej i grona znajomych", nigdy nie miał się za wybitnego literata. Dorabiał jako tłumacz, pracował w w przedsiębiorstwie "Ruch" i jako instruktor szachowy w wojsku. W grudniu 1981 roku został internowany i znów trafił do celi.

Po latach pytany o swoją twórczość, mówił:

Zmarł 13 października 2001 roku.