Andrzej Nardelli: Tragiczna śmierć najmłodszego Kordiana w historii

Kiedy podczas X Festiwalu Piosenki w Opolu w 1972 roku Magda Umer śpiewała piosenkę „O niebieskim, pachnącym groszku”, orkiestra płakała, a sama artystka ledwo powstrzymywała łzy. Wszyscy wiedzieli, że 10 dni wcześniej tragiczną śmiercią zginął jej partner, z którym miała wykonać ten utwór…

Choć w dniu śmierci Andrzej Nardelli miał zaledwie 25 lat, krytycy i publiczność byli zgodni, że odszedł jeden z najbardziej obiecujących aktorów młodego pokolenia.

W 1970 roku został najmłodszym odtwórcą roli Kordiana w historii polskiej sceny. Nikt wówczas nie przypuszczał, że początek monologu bohatera zaczynający się słowami „Zabił się młody…” okaże się proroczy...

Ten materiał został opublikowany w portalu wp.pl w ramach misji Narodowego Archiwum Cyfrowego, obejmującej gromadzenie, digitalizację i udostępnianie online materiałów cyfrowych w postaci zdjęć, nagrań dźwiękowych oraz filmów. Zbiory NAC liczące 15 milionów fotografii, 30 tysięcy nagrań i 10 tysięcy filmów w formie cyfrowej są dostępne w Internecie w serwisie www.audiovis.nac.gov.pl. Dostępne online są także historyczne dokumenty z polskich archiwów i instytucji kultury opracowane w ramach Zintegrowanego Systemu Informacji Archiwalnej ZoSIA poprzez serwis www.szukajwarchiwach.pl.

Do stołecznej Akademii Teatralnej trafił z Mysłowic, gdzie urodził się 7 kwietnia 1947 roku jako jedno z siedmiorga dzieci Stefanii i Waleriana. Rodzina Nardellich uchodziła na Śląsku za znaną i szanowaną, a charakterystyczne nazwisko zawdzięczała włoskim korzeniom.

Aktor był stryjecznym bratem Piotra Nardellego, słynnego tancerza i choreografa związanego z Operą Narodową. Z kolei stryj Andrzeja, Zdzisław, z sukcesami zajmował się reżyserią słuchowisk radiowych (m.in. kultowi „Matysiakowie").

- Dyrektorka szkoły Maria Apollo siadała na akademiach w pierwszym rzędzie i prawie płakała, gdy Andrzej deklamował. My się z niej śmialiśmy, ale to ona widocznie pierwsza odkryła w Andrzeju talent - wspominała po latach Joanna Kućma, młodsza siostra aktora.

- Andrzej Seweryn uczył się wszystkiego, czego można się było tylko w szkole nauczyć, Maciej Englert zaczynał reżyserować, Marian Glinka podnosił ciężary, Daniel Olbrychski próbował się ze wszystkimi na rękę, a Andrzej Nardelli tańczył– wspominał aktora szkolny kolega Piotr Fronczewski.

W 1970 roku aktor dostał angaż w Teatrze Narodowym, gdzie zagrał tytułową rolę w „Kordianie” Juliusza Słowackiego w reżyserii Adama Hanuszkiewicza.

- Pierwsze dziecko w historii Kordiana, które okuto w więzy - miał o nim powiedzieć zmarły w 2011 roku wybitny reżyser.

Warto dodać, że przez kolejne 23 lata Nardelli był najmłodszym odtwórcą tej roli.

- Miał dużo zębów, był nadwrażliwy, nadruchliwy, o bardzo dziwnym ruchu, jakichś wygiętych do tyłu plecach. Wszyscy bardzo go lubili, bo był przewspaniałym kolegą, ale tak zawodowo nikt nie rokował mu większych nadziei- opowiadał Maciej Englert w filmie dokumentalnym poświęconym aktorowi.

* Nardelli* zwracał na siebie uwagę delikatną, chłopięcą urodą. Koledzy i najbliżsi wspominali go jako kruchego, wręcz eterycznego chłopca, którego rozsadzała energia.

Dorobek Andrzeja Nardellego zamyka się w kilku występach filmowych, telewizyjnych oraz teatralnych.

Na ekranie zadebiutował w 1969 roku w „Szkicach warszawskich”, nowelowym filmie Henryka Kluby. Rok później mignął na planie jednego z odcinków popularnego serialu „Przygody psa Cywila” oraz pojawił się w zabawnym epizodzie w kultowym „Nie lubię poniedziałku”.

W 1972 roku aktor wziął udział w zdjęciach do widowiska telewizyjnego „Jest czy się śni”, gdzie wraz z Magdą Umer wykonał kilka nastrojowych piosenek.

- Byliśmy inni. Ja lubiłam się wyspać, popatrzeć na drzewa, powąchać konwalie, a Andrzej chciał tylko grać i grać. Ja byłam człowiekiem natury, on kultury. Zaczynał się czas hipisowski, wszyscy pili, palili, a on nie. To był chłopiec we mgle. Gibki, lekki, cały płynął […] - wspominała po latach Magda Umer, z którą, zdaniem matki aktora, Nardelli podobno chciał się ożenić.

Tym informacjom zaprzeczali jego siostra oraz Bogusław Wit, ostatni sekretarz pisarza, aktora i polityka Jerzego Zawieyskiego. Mężczyzna twierdził, że on i Andrzej byli wówczas parą. Ponadto krążyła plotka, że Nardelli podczas studiów związany* był ze swoim wykładowcą.*

O homoseksualizmie Nardellego miał świadczyć również fakt, że nigdy nie kręciły się wokół niego dziewczyny, a on sam nie przejawiał zainteresowania kobietami. Umer całej sprawy nigdy nie chciała jednoznacznie skomentować.

W czerwcu 1972 roku* Nardelli* i Umer mieli wspólnie wystąpić na X Festiwalu Piosenki w Opolu i zaśpiewać utwór „O niebieskim, pachnącym groszku”. Jednak nigdy do tego nie doszło.

- Ostatni raz widziałam go kilka dni wcześniej. Wyjeżdżałam na jakieś występy do Jugosławii. Andrzej pożyczył mi swoją walizkę. Wieczorem szłam śpiewać do Stodoły, Andrzej jechał do wujka. Mieliśmy się spotkać w poniedziałek- wspominała Magda Umer na łamach Gazety Wyborczej.

Aktor pojechał do domku swojego stryja w Orzechówku nad Narwią, pomagać mu w robotach budowlanych.

11 czerwca było bardzo gorąco. Zmęczony aktor postanowił się odświeżyć i popływać w rzece. Kiedy wskoczył do wody,* porwała go fala* i utonął.

- Otworzyli jakąś śluzę. Zawsze wcześniej alarmowali, że będzie wielka woda. Zdzisław mówił, że nie słyszał żadnych trąb - opowiadała matka aktora.

Kiedy Magda Umer śpiewała „O niebieskim, pachnącym groszku”, orkiestra płakała. Andrzej Nardelli miał 25 lat. Został pochowany w czarnym aksamitnym garniturze, w którym miał wystąpić w Opolu.

Premiera jego ostatniego filmu „Szklana kula” w reżyserii Stanisława Różewicza miała miejsce już po jego śmierci. Od 1999 roku przyznawana jest Nagroda im. Andrzeja Nardellego za najlepszy debiut aktorski na scenach polskich teatrów dramatycznych. (GW/Życie na gorąco/gk/mf)