Buntownicy Kamery w kinach studyjnych

Przegląd Buntownicy Kamery Czechosłowacka Nowa Fala to filmy znane, nagradzane na festiwalach na całym świecie i cieszące się niesłabnącym zainteresowaniem kinomanów, ale także niszowe produkcje artystyczne, często eksperymentalne, bardzo istotne pod względem oddziaływania na kulturę i sztukę europejską. To również filmy, które z przyczyn polityczno-ideologicznych zostały zmarginalizowane.

Przegląd można zobaczyć w kinach Sieci do lutego 2017.

• Kadr (Dąbrowa Górnicza) 3 - 24 listopada 2016
• Amok (Gliwice) styczeń - 18-26.11.2016 ;
• Kijów (Kraków) styczeń - luty 2017 ;
• Szarotka (Krobia) styczeń - luty 2017 ;
• Malta (Poznań) 20 - 27. 11. 2016 ;
• Rejs (Słupsk) - styczeń 2017 ;
• Kinematograf (Łódź) - 4 - 10 .11. 2016
• Sokół (Nowy Sącz) - styczeń / luty 2017 ;
• Chatka Żaka (Lublin) - luty 2017 ;
• Kalejdoskop (Płońsk) - styczeń / luty 2017 ;
• Szpulka (Łodź) - 16 - 22. 01.2017 ;
• Klub Żak (Gdańsk) - luty 2017 ;
• Zbyszek (Dzierżoniów) - 25 - 27 listopada 2016 ;
• Rialto (Poznań) - 2 - 28 listopada 2016 ;
• Świt (Czechowice-Dziedzice) - luty 2017 ;
• Moskwa (Kielce) - styczeń 2017 ;
• Kika (Kraków) - 4 - 10 listopada 2016 ;
• Iluzja (Częstochowa) - 18 - 24 listopada 2016

Pięćdziesiąt filmów czechosłowackiej Nowej Fali wyświetlanych od lutego do czerwca w kinach Iluzjon i Muranów, oraz równolegle we Wrocławiu, odniosło taki sukces, że sieć kin studyjnych zdecydowała się umożliwić widzom w dziesiątkach polskich miast zobaczenie przynajmniej ich małej części w ciągu najbliższej jesieni i zimy. Filmoteka Narodowa, Czeskie Centrum i Instytut Słowacki wybrały dla nas 8 filmów, z których każdy jest legendą i mistrzowskim dziełem: Pali się moja panno (M.Forman), Pociągi pod specjalnym nadzorem (J.Menzel, Oscar 1968), Ja, Julinka i koniec wojny (K.Kachyňa), Miłość blondynki (M.Forman), Stokrotki (V.Chytilová), Słońce w sieci (Š.Uher), Palacz zwłok (J.Herz) oraz trickowy film dla dzieci i młodzieży Diabelski wynalazek (K.Zeman).

Czechosłowacka Nowa Fala to olbrzymi ruch filmowy, będący integralną częścią rewolucji kulturowej i świadomościowej Czechów i Słowaków lat 60 XX wieku, która przeszła do historii pod nazwą Praskiej Wiosny. Młodzi filmowcy, którzy na poczatku tej dekady skończyli praską „filmówkę“ (FAMU), chcieli realizować filmy inaczej, niż robiło się to do tej pory – zarówno od strony formalnej, jak i tematycznej. Po latach powojennej cenzury, strachu i szarości, przyszła odwilż, którą twórcy wykorzystali, by pojawić się z nową estetyką i nowymi tematami. Złagodzenie cenzury pozwoliło na wprowadzenie do kina tak charakterystycznego dla Czechosłowacji czarnego humoru. Bezkompromisowość, odwaga w podejmowaniu ważnych i niewygodnych tematów, przełomowość formy, awangardowość języka filmowego oraz wspomniany oryginalny humor to wartości, które europejskie kino zawdzięcza w dużej mierze właśnie Nowej Fali.

Pali się, moja Panno
(Hoří, má panenko!)
Rok produkcji: 1968
Czas: 70 '
Reżyseria: Miloš Forman
Scenariusz: Miloš Forman, Jaroslav Papoušek, Ivan Passer, Václav Šašek
Zdjęcia: Miroslav Ondřícek
Muzyka: Karel Mareš
Obsada: Jan Vostrčil, Josef Šebánek, Josef Valnoha, František Debelka, Josef Rehorek, Josef Kolb, Milada Ježková, Marie Silvová, Hana Kuberová

W górskiej wiosce zorganizowano bal strażaków. W programie jest konkurs na królową piękności, loteria fantowa oraz jubileusz 85. urodzin jednego ze strażaków. W gorączkowym zamieszaniu, któremu towarzyszy awaria prądu, ze stołu znikają loteryjne fanty. Przerażone sytuacją kandydatki na miss zamykają się w toalecie. Nagle we wsi wybucha pożar…
Słodko-gorzka satyra Miloša Formana spotkała się z uznaniem na całym świecie. Po tym, jak Carlo Ponti (producent filmów Antonioniego) wycofał z produkcji swoje udziały, a film został zakazany, reżyser o mały włos nie przypłacił filmu więzieniem za „dywersję gospodarki czechosłowackiej”, ponieważ władza odczytała go jako alegorię aktualnych przetasowań w Komunistycznej Partii Czechosłowacji. Wydarzenia te były powodem emigracji reżysera i przyczynkiem do jego międzynarodowej kariery.
Nagrody: Nominacja do Oscara za najlepszy film zagraniczny, 1969
Udział w konkursie głównym na festiwalu w Cannes

Miłość blondynki
(Lásky jedné plavovlásky)
Rok produkcji: 1965
Czas: 80 '
Reżyseria: Miloš Forman
Scenariusz: Jaroslav Papoušek, Miloš Forman, Ivan Passer
Zdjęcia: Miroslav Ondřiček
Muzyka: Evžen Illín
Obsada: Hana Brejchová, Vladimír Pucholt, Vladimír Menšik, Ivan Kheil, Jiří Hrubý

Andula mieszka w maleńkiej osadzie fabrycznej w hotelu robotniczym. Codzienną monotonię przerywa wiadomość o zakwaterowaniu w pobliżu jednostki wojskowej. Jakież jest rozczarowanie dziewcząt, gdy na wieczorku zapoznawczym okazuje się, że wojskowi to grupa czterdziestoletnich rezerwistów. Na szczęście do tańca przygrywa zespół, a wśród muzyków jest młody pianista Milda. Skuszona jego obietnicami miłości, Andula szybko odwzajemnia uczucie. Dopiero podróż w ślad za Mildą do Pragi uświadomi jej, jak naiwne były wielkie marzenia…
Znakomite dzieło Formana, zrealizowane w stylu paradokumentalnym, ze śmiałymi jak na owe czasy scenami erotycznymi, w którym reżyser przenikliwie, ale jednocześnie ciepło i z sympatią przygląda się swoim bohaterom.
Nagrody: Nagroda CIDALC na festiwalu w Wenecji, 1965
Nominacja do Oscara za najlepszy film nieanglojęzyczny, 1967

Pociągi pod specjalnym nadzorem
(Ostře sledované vlaky)
Rok produkcji: 1966
Czas: 92 '
Reżyseria: Jiří Menzel
Scenariusz: Jiří Menzel, Bohumil Hrabal (na podstawie opowiadania Bohumila Hrabala)
Zdjęcia: Jaromír Šofr
Muzyka: Jiří Šust
Obsada: Václav Neckář, Jitka Bendová, Vladimír Valenta, Libuše Havelková, Josef Somr

Ikoniczne dzieło czechosłowackiej Nowej Fali i jedna z najciekawszych adaptacji literatury Bohumila Hrabala.
II wojna światowa. Młodziutki absolwent szkoły kolejarskiej Miloš Hrma rozpoczyna swoją pierwszą pracę na małej stacji kolejowej. Wojna i polityka nie należą do jego kręgu zainteresowań, jego uwaga skupia się raczej wokół kobiet, szczególnie młodziutkiej konduktorki Mášy. Swą nieporadność w kwestii kontaktów z płcią przeciwną przeżywa wyjątkowo boleśnie, obserwując poczynania starszego kolegi - dyżurnego ruchu, wytrawnego kobieciarza Ladislava Hubički.
„Pociągi pod specjalnym nadzorem” mają charakter nastrojowej groteski, w której proste życie zwykłych ludzi przeplata się z wydarzeniami komicznymi, heroicznymi i tragicznymi.
Nagrody: Oscar za najlepszy film nieanglojęzyczny w 1968 roku (jako drugi w historii film czechosłowacki)

Ja, Julinka i koniec wojny
(Ať žije republika)
i koniec wojny
Rok produkcji: 1965
Czas: 131 '
Reżyseria: Karel Kachyňa
Scenariusz: Jan Procházka, Karel Kachyňa
Zdjęcia: Jaromír Šofr
Muzyka: Jan Novák
Obsada: Zdeněk Lstibůrek, Naděžda Gajerová, Vlado Müller, Gustáv Valach, Iva Janžurová, Jurij Nazarov, Karel Kachyňa

Wiosna 1945 roku, mała wieś na Morawach. Olin to 12-letni outsider, który nie znajduje wspólnego języka z rówieśnikami. Jego prawdziwymi przyjaciółmi są zwierzęta – psy i konie – i to z nimi spędza większość czasu. Wojna chyli się ku końcowi, gdy surowy ojciec Olina dowiaduje się, że Niemcy będą rekwirować zwierzęta. Wysyła chłopca do lasu z klaczą Julinką, by znalazł dla niej kryjówkę. Napotkani Niemcy natrafiają na Olina i zabierają klacz. Chłopiec postanawia za wszelką cenę odzyskać przyjaciółkę…
Reżyser maluje w swym filmie świat dorosłych oglądany oczami dziecka. To świat niezrozumiały, okrutny, pełen przemocy, a jednocześnie fascynujący.
Nagrody: Nagroda główna na festiwalu w argentyńskim Mar del Plata

Stokrotki
(Sedmikrásky)
Rok produkcji: 1966
Czas: 74 '
Reżyseria: Věra Chytilová
Scenariusz: Ester Krumbachová, Věra Chytilová, Pavel Juráček
Zdjęcia: Jaroslav Kučera
Muzyka: Jiří Šlitr, Jiří Šust
Obsada: Ivana Karbanová, Jitka Cerhová, Jan Klusák, Marie Češková, Julius Albert

Najsłynniejsze dzieło wybitnej czeskiej eksperymentatorki Věry Chytilovej. Surrealistyczna opowieść o dwóch bezpruderyjnych i pozbawionych zahamowań Mariach. Pozornie niewinne dziewczęta dopuszczają się wszystkich możliwych grzechów, łamiąc wszelkie granice przyzwoitości. Naciąganie starszych panów czy pijackie harce w eleganckich lokalach to tylko niektóre z przykładów ich licznych wyrachowanych, ale niepozbawionych uroku psot.
„Stokrotki” to wielkie osiągnięcie czechosłowackiej Nowej Fali i jeden z najbardziej wyrazistych obrazów łączonych z awangardowym ruchem artystycznym, który zaistniał za naszą południową granicą w latach 60. To ekscentryczne stylistycznie dzieło do dziś zaskakuje wielością interpretacji, często skrajnych. Jest odczytywane zarówno jako moralitet o zepsuciu współczesnych kobiet, jak i pierwszy w historii kina manifest feministyczny.
Nagrody: Grand Prix na festiwalu kina autorskiego w Bergamo

*Słońce w sieci *
(Slnko v sieti)
Rok produkcji: 1962
Czas: 90 '
Reżyseria: Štefan Uher
Scenariusz: Alfonz Bednár
Zdjęcia: Stanislav Szomolányi
Muzyka: Ilja Zeljenka, Ivan Stadtrucker
Obsada: Marián Bielik, Jana Beláková, Oľga Šalagová, Eliška Nosáľová, Pavol Chrobak

Historia skomplikowanego związku Fajola i Beli, którzy poszukując własnej tożsamości uciekają przed światem na dachy domów czy na wyprawy po Dunaju. Przełomowe dzieło uznawane za początek czechosłowackiej Nowej Fali, które zaskakuje przede wszystkim świeżością i odkrywczością formy. Liryczna historia miłości dwojga młodych ludzi była udaną próbą uchwycenia emocjonalnego dojrzewania ówczesnej młodzieży, która swoją niepewność, niedoświadczenie i strach przed życiem starała się ukryć pod maską cynizmu i obojętności.

Reżyser wykorzystał w filmie swoje doświadczenia dokumentalisty, zrywając niemal całkowicie z konwencją epickiego filmu fabularnego. Połączenie gry profesjonalnych aktorów i amatorów daje efekt ogromnego autentyzmu. Plastyczne zdjęcia znakomicie oddają atmosferę tamtych czasów i podkreślają wymowę filmu. „Słońce w sieci” to film, który rozpoczyna epokę portretowania prawdziwych ludzi.

Palacz zwłok
(Spalovač mrtvol)
Rok produkcji: 1968
Czas: 96 '
Reżyseria: Juraj Herz
Scenariusz: Juraj Herz, Ladislav Fuks (na podstawie powieści Ladislava Fuksa)
Zdjęcia: Stanislav Milota
Muzyka: Zdeněk Liška
Obsada: Rudolf Hrušínský, Vlasta Chramostová, Jana Stehnová, Miloš Vognič, Ilja Prachař, Zora Božinová, Eduard Kohout

Koniec lat 30. XX wieku, mroczne czasy narastającego chaosu i ekspansji nazistowskiej. Główny bohater Karl Kopfrkingl pracuje w praskim krematorium. Ma żonę Żydówkę i dwójkę dzieci, jest wzorowym mężem i ojcem, a w wolnych chwilach czytuje Tybetańską Księgę Umarłych. Karl wierzy w to, że jego praca służy wyższemu celowi, a jego wiarę skrzętnie podsyca znajomy - faszysta Walter Reinke. Kopfrkingl gotów jest poświęcić się w imię wyższych idei, co jednak stoi w konflikcie z dobrem jego niearyjskiej rodziny.
Kultowy „Palacz zwłok” to dramat z elementami czarnej komedii i horroru. Życiowa rola wybitnego Rudolfa Hrušínskiego oraz niepowtarzalna forma języka filmowego, ilustrująca strukturę psychiczną głównego bohatera, czyni film jednym z najważniejszych dokonań czechosłowackiej Nowej Fali i kinematografii światowej w ogóle. Film po premierze w Czechosłowacji aż do 1989 roku pozostał zakazany.
Nagrody: Nagroda główna na Katalońskim Festiwalu Filmowym w Sitges
Srebrna nagroda na Festiwalu w Sorrento.

Diabelski wynalazek
( Vynález zkázy)
Czas trwania: 81 min.
Rok produkcji; 1958
Reżyseria: Karel Zeman
Scenariusz: František Hrubín
Operator: Jiří Tarantík
Obsada: Lubor Tokoš, Arnošt Navrátil, František Šlégr, Miloslav Holub, Václav Kyzlink, Jana Zatloukalová, Felix le Breux, Otto Šimánek, Alena Kreuzmannová, František Řehák

„Diabelski wynalazek” – największy sukces w historii czeskiej kinematografii – w 1958 roku obiegł cały świat, zdobywając szturmem światowe festiwale i miliony widzów w kinach. Historia diabolicznego milionera pragnącego zdobyć świat za pomocą broni masowego rażenia, luźno oparta na „Strasznym wynalazcy” Juliusza Verne’a, to dosłownie cały zestaw nowych środków wyrazu, charakterystycznych dla późniejszej twórczości Karela Zemana: pełno w nim rozmaitych maszyn zderzonych z dziką naturą, ożywionych epokowych rycin (inspirację stanowiły ryciny pierwszych ilustratorów książek Verne’a), powstałych przez namalowanie prążków na całych dekoracjach (łącznie z kostiumami), rozmaitych efektów specjalnych (z zastosowaniem najstarszych trików Méliesa). Animacja lalkowa, rysunkowa, poklatkowa, czy wycinankowa połączona jest tu z grą aktorów. Świat powietrza, który wypełniają majestatyczne balony, pędzące chmury, słońce, latające cuda techniki, uderzające o brzegi morskie fale, zderza się ze światem podwodnych głębin, przecinanym oryginalnymi łodziami podwodnymi, pełnym dziwacznych morskich stworzeń.