Lucyna Winnicka

Polska aktorka, dziennikarka, podróżniczka, publicystka, najlepiej znana z wybitnych kreacji w filmach męża, Jerzego Kawalerowicza. Tytułowa „Matka Joanna od Aniołów” i Marta w słynnym „Pociągu” z Leonem Niemczykiem.

Urodziła się 14 lipca 1928 roku w Warszawie. Pochodzi z rodziny o szlacheckich korzeniach.

Jak sama mówi - jako zodiakalny Rak często zmienia profesje i decyzje. Zanim ukończyła studia aktorskie w PWST w Warszawie (dyplom 1953), została absolwentką Wydziału Prawa Uniwersytetu Warszawskiego (1950). Aktorką była ponad dwie dekady, występując na scenach Szczecina (Teatr Dramatyczny 1953-54) i Warszawy (Teatr Współczesny 1954-57, Teatr Dramatyczny 1959-74) oraz grając w filmach. Później wycofała się z kariery aktorskiej, poświęcając się m.in. podróżom i reportażem podróżniczym (m.in. bestseller „Podróż dookoła świętej krowy”), medycynie naturalnej (jako założycielka Akademii Życia) i publicystyce („Przekrój”).

Jej debiutem filmowym była rola u boku Józefa Nowaka w filmie „Pod gwiazdą frygijską” Jerzego Kawalerowicza (1954, Wyróżnienie Państwowe).

Do 1968 roku wystąpiła w niemal wszystkich filmach reżysera, prywatnie – męża aktorki. To właśnie u niego stworzyła swoje najwybitniejsze kreacje – jako Marta w „Pociągu” (1959, wyróżnienie na MFF w Wenecji) i tytułowa „Matka Joanna od Aniołów” (1960, Nagroda Francuskiej Akademii Filmowej Kryształowa Gwiazda, Tribunascope na MFF w Panamie).

Pozostałe filmy Kawalerowicza z jej pierwszoplanowym udziałem, to: „Prawdziwy koniec wielkiej wojny” (1957) i kameralny dramat „Gra” z Holoubkiem (1968). W 1965 roku zagrała też epizod w jego ekranizacji „Faraona”. Była jedną z najbardziej znanych polskich aktorek tamtych lat. Na fali popularności wielkich ekranizacji literatury, w latach 60-tych wzięła udział w kilku kostiumowych filmach – jako księżna Anna Danuta w „Krzyżakach” Aleksandra Forda (1960), Eleonora w „Godzinie pąsowej róży” Haliny Bielińskiej (1963) i tytułowa bohaterka „Pamiętnika panny Hanki” Stanisława Lenartowicza (1963). Z Bielińską spotkała się później na planie dramatu „Sam pośród miasta” z Cybulskim i Wiśniewską (1965).

Ponadto grała u Włodzimierza Haupe („Ubranie jak nowe” 1963), Jana Rybkowskiego („Sposób bycia” 1965) i Grzegorza Królikiewicza („Na wylot” 1972, „Wieczne pretensje” 1964). Wystąpiła w kilku zagranicznych produkcjach – jugosłowiańskim „Sarajewskim atentacie” (1968), czechosłowackim „322” (1969), polsko-japońskiej produkcji „Ognie są jeszcze żywe” (1976) oraz w węgierskich dziełach Istvána Szabó: „Film o miłości” (1970) i „Tuzolto utca 25.” (1973).

Jej ostatnim występem filmowym była rola w jednym z dzieł nurtu Kina Moralnego Niepokoju – „Indeksie” Janusza Kijowskiego (1977).

Stworzyła wiele kreacji scenicznych, również w spektaklach teatru TV. Jej ulubionymi rolami teatralnymi były te, których, jak mówi „nigdy nie otrzymała”, m.in. w sztukach „Po upadku”, „Ja Napoleon” i innych współczesnych (nigdy nie przepadała bowiem za repertuarem klasycznym).

W drugiej połowie lat 70-tych całkowicie zrezygnowała z aktorstwa.

* W 1975 roku została odznaczona Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski.*

W 1998 roku była jednym z członków założycieli Transparenty International Polska – organizacji pozarządowej stworzonej do walki z korupcją, brakiem przejrzystości w prawie i nieuczciwością w życiu publicznym.

Była inicjatorką akcji zbierania podpisów pod apelem-protestem przeciw brutalności i agresji w programach telewizji, prowadzonej wraz z Markiem Kotańskim.